Grondwettelijk Hof houdt verdrag Belgisch-Iraanse gevangenenruil overeind, lichtpunt voor Belgische hulpverlener in Iraanse cel 

Vorig jaar zette de Kamer van Volksvertegenwoordigers het licht op groen voor het omstreden uitwisselingsverdrag met Iran. Maar dat werd aangevochten door mensen die zich burgerlijke partij hadden gesteld bij het proces tegen Assadi. Ze vrezen dat de eventuele overbrenging van Assadi naar Iran, op basis van het verdrag, hen zal blootstellen aan een ernstig gevaar omdat hij dan opnieuw in staat zou zijn om terroristische activiteiten op te nemen, klinkt het.

Het Grondwettelijk Hof moest zich uitspreken over de (grond)wettelijkheid van het verdrag. Eind vorig jaar schorste het Hof de deal, als tijdelijke beslissing. Maar in de beslissing ten gronde nu is het beroep tot vernietiging verworpen. Dat betekent dat het verdrag overeind kan blijven.

Maar er is wel een belangrijke kanttekening in het arrest van het Grondwettelijk Hof opgenomen. Het Hof vindt wel degelijk dat de Belgische Staat een beschermingsplicht heeft voor de mensenlevens die mogelijk in het gedrang komen door een gevangenenruil. En dat moet door een rechter kunnen getoetst worden.

Daarom heeft het Grondwettelijk Hof beslist dat àls de regering overgaat tot een ruil van gevangenen met Iran, de slachtoffers van de betrokken veroordeelde moeten worden ingelicht. Zij kunnen dan naar de rechtbank van eerste aanleg stappen om de beslissing te laten toetsen door die rechter. De Iraanse verzetsgroep NCRI heeft al laten verstaan dat te zullen doen. Met andere woorden: de weg ligt niet zomaar open voor een gevangenenruil. Hoe dan ook is dit een belangrijk lichtpunt voor Vandecasteele, die in slechte omstandigheden zit opgesloten in Iran, en zijn familie.

"Wanneer de regering beslist om meneer Assadi over te brengen, zal de rechtbank van eerste aanleg moeten oordelen. Men moet rekening houden met de rechten van de slachtoffers van meneer Assadi, maar ook met het recht op een menswaardig bestaan van meneer Vandecasteele. Die twee moeten afgewogen worden", legt grondwetspecialist Johan Vande Lanotte uit. "Het goede nieuws voor meneer Vandecasteele is dat het nu mogelijk is. Maar er is geen enkele zekerheid."

Olivier Van Steirtegem, de beste vriend van Olivier Vandecasteele, noemt de uitspraak een positieve stap vooruit. "Ik heb de familie net aan de lijn gehad. Ze zijn natuurlijk wel nog zenuwachtig door het feit dat Olivier nog in de gevangenis zit. We hebben veel tijd verloren met de nachtmerrie van de juridische processen. Dat moet nu stoppen."

"Na 13 maanden één positief signaal", vat hij samen.

Premier Alexander De Croo (Open VLD), minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) en minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) zijn tevreden dat "het Hof onze argumentatie gevolgd heeft". "Deze uitspraak ten gronde bevestigt het gegeven dat dit overbrengingsverdrag voldoet aan alle standaarden van internationaal recht", aldus de premier en de ministers in een gezamenlijke reactie.

De regering is van oordeel dat het verdrag een belangrijk juridisch instrument is om Olivier Vandecasteele terug naar België te kunnen halen. "De regering zet vastberaden haar inspanningen hiertoe verder. We staan hiervoor in nauw contact met de familie van onze landgenoot", klinkt het.

Oppositiepartij N-VA reageert dan weer verbaasd op de beslissing van het Grondwettelijk Hof. "Na de straffe bewoordingen bij de schorsing leek ons de vernietiging van deze wet een evidentie, maar tot onze verbazing geeft het Grondwettelijk Hof nu toch groen licht", laat Kamerfractieleider Peter De Roover weten. "De uitspraak moet gerespecteerd worden. Maar dat betekent uiteraard niet dat het politiek of moreel aanvaardbaar zou zijn om een veroordeelde terrorist in vrijheid te stellen." Het is in elk geval uitzonderlijk dat het Grondwettelijk Hof een wettelijke regeling eerst schorst en daarna toch ten gronde overeind houdt.