Na de verkiezingen in Nederland: ‘Veel te lang dacht men: iedereen wil een ‘Sex and the City’-leven’

Een vooruitgang, zo noemt Milikowski de uitslag van de provinciale verkiezingen. De grote overwinning voor de BoerBurgerBeweging (BBB), met frontvrouw Caroline van der Plas, is vooral een roep van het platteland om gezien en gehoord te worden. Dorpen zagen de afgelopen jaren voorzieningen en talent wegtrekken. De verbinding tussen stad en platteland moet worden verstevigd en dorpen moeten weer leefbaar worden, zegt de geografe.

Milikowski, zelf opgegroeid in Amsterdam, kent het Nederlandse platteland op haar duimpje. Zo schreef ze het boek Een klein land met verre uithoeken. Mensen op het platteland zien de weg naar de macht niet meer, ziet ze. Opgroeien in een grote stad zet je op voorsprong. Dat moet anders. “In een klein land als Nederland kan het niet zo zijn dat het uitmaakt of je 20 of 30 kilometer verderop woont”, verklaart de sociaal geografe.

De verkiezingsuitslag is voor u vast geen verrassing?

“Zoals iedereen dacht ik dat BBB het goed zou doen, net als de combinatie GroenLinks en PvdA. Dat ze zo groot geworden zijn is verrassend. Tegelijk zien we dat er een grote groep ontevreden kiezers is sinds 2000. Eerst stemden ze op Pim Fortuyn, toen op Geert Wilders, daarna op Thierry Baudet en nu zijn ze aanbeland bij BBB. Ik zie dat toch als vooruitgang. Het wezenlijke verschil is dat BBB een pragmatische, nuchtere plattelandspartij is. Die andere drie partijen waren meer onderbuikgevoelpartijen.”

En toch: BBB haalt niet alleen kiezers weg bij rechts-populistische partijen, ze stemmen ook met hen mee als het om migratie gaat.

“Ik zie de verkiezingswinst van BBB los van het migratievraagstuk. Daar gingen deze verkiezingen niet over. Bovendien bepleiten de VVD en het CDA al jaren een vergelijkbaar streng beleid. Het is vreemd dat BBB daar meer dan andere gevestigde partijen op wordt aangesproken. Ze roepen niet ‘zet moslims het land uit’, maar zeggen wat er wel moet gebeuren. Stikstof aanpakken, het klimaatakkoord van Parijs naleven, een leefbaar platteland creëren. En vanuit de lokale samenlevingen op zoek gaan naar oplossingen en niet meer vanuit de ivoren toren in Den Haag. Dat is een noodzakelijke ontwikkeling.

“We hebben benaderbare politici nodig met poten in de klei die weten waar ze het over hebben. Die weten wat het is om boer of student te zijn. Die iets meer direct betrokken zijn bij problemen. Of BBB in staat is om in korte termijn politiek personeel te leveren, dat zal de tijd moeten leren. Er zijn veel kandidaten geworven bij andere partijen. Het zal nu moeten blijken of Van der Plas een grote partij kan leiden.”

U schrijft regelmatig over de kloof tussen kansarm en kansrijk. Signaleert u bij deze verkiezingen die kloof ook?

“De kloof tussen kansarm en kansrijk, de kloof tussen stad en platteland en de kloof tussen hoge en lage opleidingsniveaus: ze zijn verweven. Door de vlucht naar de steden trekken getalenteerde mensen weg uit de dorpen. Opleiding, gezondheid en welvaart clustert zich in gewilde buurten van bepaalde steden en randsteden. Maar in Zuid-Limburg, Zeeland, Oost-Groningen, de Achterhoek neemt de welvaart af.

“Veel te lang is de aanname geweest: iedereen wil leven zoals in Sex and the City. En dat is niet waar. Een klein land als Nederland, en België ook, heeft enorme culturele verschillen. Dat moet je koesteren. Het hoort bij democratie dat je al die belangen een plekje geeft. In het Twitter-debat stoort het me dat de grootstedelijke elite vaak zo neerbuigend doet over het platteland. Je moet het met elkaar doen, op het platteland hebben ze evenveel stemrecht.”

Hoe verhoudt de afstand tussen stad en platteland zich tot globalisatie?

“Dat hangt samen. Door globalisering zie je steeds meer internationale netwerken ontstaan waarbij succesvolle steden met elkaar in contact staan. Je studeert in Amsterdam, doet een stage in New York en een opleiding in Singapore. Zo bewegen kapitaal, kennis en talent zich en worden ze weggehaald uit gebieden die niet aansluiten bij die geglobaliseerde wereld. New York voelt voor iemand uit de Amsterdamse grachtengordel dichterbij dan Emmen; in New York kunnen ze wel hun havercappuccino krijgen.

“Je ziet dit in België bij een stad als Leuven, die stad doet het goed en heeft een levendige studentenpopulatie. Op slechts tientallen kilometers ervan liggen dorpen met een heel andere realiteit.”

Wat betekent deze uitslag voor het politieke en sociale landschap in Nederland?

“Het roept de vraag op of de extreme ­globalisering wel de enige weg voorwaarts is of dat we de lokale verbondenheid moeten terugbrengen. Hoe dan ook, de leefbaarheid op het platteland moet worden vergroot. Dat idee komt wel ­terug: ook gevestigde partijen hebben dat in hun programma’s staan, maar bij hen duurt het langer voordat ze koerswijzigingen kunnen doorvoeren.

“De programma’s van deze verkiezingen zijn hoopgevend. Veel partijen, inclusief BBB, zijn het erover eens dat uitdagingen als de energietransitie, wonen, mobiliteit en stikstof samenhangen en als pakket opgelost moeten worden. Laten we onze ideologische loopgraven achter ons laten en kijken: wat voor land willen we zijn?”