De vijf boeken van de week: het debuut van Maaike Neuville, de vroegste Congolese roman en de nieuwe Michel Houellebecq

Actrice en filmmaakster Maaike Neuville debuteert met een roman die zich afspeelt in de theaterwereld. "Zij." (uitgeverij De Bezige Bij) gaat over de grijze zone van machtsverhoudingen waarin de rollen van dader en slachtoffer vaag zijn. 

"Zij." vertelt het verhaal van de 39-jarige actrice Ada Peeters. Ada is op weg naar de stad waar ze 's avonds een zelfgeschreven monoloog brengt. Het is de stad waar ze als studente een relatie had met een oudere theaterdocent. Onderweg duiken verdrongen herinneringen aan die tijd op, vooral over ontmoetingen met mannen in machtsposities. Hoe komt het dat ze toen bewondering heeft verward met verliefdheid?

"Het is een soort stream of consciousness, een innerlijke monoloog waarin Ada haar overtreden grenzen opnieuw bewandelt", vertelt Neuville op Radio 1. Door die ene herinnering beseft ze dat ze veel zaken heeft weggestopt en vraagt ze zich af waarom ze er nooit bij heeft stilgestaan dat er iets niet klopte. Waar lag haar grens en wie had die moeten zien?

Neuville wil van het hoofdpersonage geen slachtoffer maken. "Zij." verkent de grijze zone van machtsverhoudingen: het is geen eenzijdig verhaal met daders aan de ene kant en slachtoffers aan de andere. 

In 1948 publiceerde Paul Lomami-Tshibamba de roman "Ngando" die een inkijk gaf in het leven van de Congoleze bevolking onder het Belgische koloniale regime. Volgens auteur en wetenschappelijk onderzoeker Sibo Rugwiza Kanobana, die het voorwoord schreef van de eerste Nederlandse vertaling van het boek, is"Ngando" (uitgeverij De Geus) de eerste Congolese roman. 

Paul Lomani-Tshibamba (1914-1985) wordt geboren in Brazzaville (Republiek Congo) maar groeit op in Belgisch Congo. Zijn vader  begeeft zich in de stedelijke kringen van de évolués. "Dat zijn mensen die zich assimileerden aan de Europese waarden en normen. Ze spraken Frans, droegen westerse kleren en aten met mes en vork. Ook al kregen sommigen het wettelijke statuut van évolué, toch bleven ze tweederangsburgers", legt Kanobana uit op Klara. 

Lomani-Tshibamba wordt schrijver en journalist en komt door zijn kritiek op de koloniale overheid meerdere malen in de problemen. Hij vraagt zich af wat de toekomst van Congo zal zijn na de onafhankelijkheid. Ook in het postkoloniale Congo is hij kritisch voor het regime van Mobutu. "Hij ziet dat een heleboel dingen zich herhalen. Dat alles wordt doorgezet, in een andere vorm, maar met dezelfde resultaten. Dat zal ervoor zorgen dat hij vlucht uit Congo en in België terechtkomt, waar hij ook zal overlijden", vertelt Kanobana.

Voor "Ngonda" grijpt Lomami-Tshibamba terug naar drie mythische Congolese verhalen met als rode draad het geloof dat je de dingen niet zelf in de hand hebt, dat ze beïnvloed worden door goede en kwade krachten van buitenaf. In 1948, het jaar waarin "Ngonda" verschijnt, ontvangt Lomami-Tshibamba in Brussel een belangrijke literaire prijs tijdens de Foire coloniale. Volgens Kanobana kan je hem beschouwen als de godfather van de Congolese literatuur en een belangrijke inspiratiebron in de Afrikaanse literatuur.

Bij het verschijnen van "Anéantir" in 2022 laaide in Frankrijk de controverse rond de figuur van Michel Houellebecq weer op. De vuistdikke roman kun je nu ook in het Nederlands lezen als "Vernietigen"(uitgeverij De Arbeiderspers). 

Hoofdpersonage in "Vernietigen" is de 50-jarige topambtenaar Paul Raison, politiek assistent van de Franse minister van Economische Zaken. Hij voert het onderzoek naar de terroristische dreiging in aanloop naar de Franse presidentsverkiezingen van 2026. Extreemrechts maakt een goede kans en de gemoederen worden aangewakkerd door een nepvideo waarin een van de presidentskandidaten wordt geëxecuteerd. 

"Vernietigen" biedt, net als zijn voorgaande roman "Onderworpen" een controversiële kijk op de hedendaagse Franse samenleving. Maar ook het privé- en seksleven van Raison ontsnappen niet aan de scherpe pen van Houellebecq. Na seksloze jaren zoekt Raison opnieuw toenadering tot zijn vrouw Prudence, waardoor het hoofdpersonage zich ook van zijn emotionele kant laat zien, wat eerder ongewoon is in de romans van de sterauteur. 

Ook het thema euthanasie komt aan bod, waar Houellebecq een felle tegenstander van is. Ambtenaar Raison laat zijn terminaal zieke vader ontvoeren uit het ziekenhuis, waarna hij stilletjesaan weer beter wordt. 

Volgens Christophe Vekeman in zijn recensie op Klara is  "Vernietigen" tegelijk een vintage en een a-typische Houellebecq omdat hij zich ook van zijn kwetsbare, meedogende zijde laat zien. 

Mira Feticu, geboren in Roemenië, betuigde als auteur al eerder haar liefde voor de Nederlandse taal. Zelf heeft ze veel te danken aan de bibliotheek en boeken. Tijd voor een nieuwe liefdesverklaring, wat ze doet in "Geheugen, geschiedenis, beschaving. Een lofzang op de bibliotheek" (uitgeverij De Geus).  

Feticu werkte zelf tien jaar in de openbare bibliotheek in Den Haag: "Een fantastische plek waar ik de Nederlandse taal heb geleerd en vrienden heb gemaakt", vertelt ze op Radio 1. In "Geheugen, geschiedenis, beschaving" geeft ze een inkijk in het universum van de bibliotheek. Feticu zag verschillende soorten lezers langskomen in de bib: de vakantielezers, de niet-lezers, de melancholische lezers, maar ook de hypochonders, een speciale categorie waar Feticu van houdt: "Mensen die de huisarts niet vertrouwen, gaan naar de bibliotheek. Ze zien daar alle ziektes op een rij. Wanneer ze het juiste boek gevonden hebben, merk je dat die mensen rustiger en kalmer worden."

Een bibliotheek is heel belangrijk voor de ontwikkeling van een kind, vertelt Feticu. Toen ze zelf op internaat zat, hielpen boeken haar enorm. "Mijn hele leven heb ik in boeken een intimiteit gevonden die ik bij mensen niet heb kunnen vinden." Ook nu haar man overleden is, vindt Feticu enorm veel troost in boeken. "De bibliotheek is een soort superman die zijn eigen krachten niet kent."

Wat als de borstvoeding helemaal niet loopt zoals je het verwacht had? Sofie Verschueren ondervond het aan den lijve en deelde haar ervaring hiermee op haar Instagrampagina @sofinessetje. Om jonge worstelende ouders te helpen, brengt ze nu het boek "Van mijn melk. Over borstvoeding met hulp en humor" (uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts). 

"Van mijn melk" is meer dan een praktische handleiding voor wie met borstvoeding wil starten. Sofie Verschueren, zelf moeder van drie kinderen, wil met "Van mijn melk" niet alleen informeren, maar ook geruststellen en relativeren. Zelf begon ze er  onvoorbereid aan en de echte reden waarom ze het boek heeft geschreven is omdat haar Instagram overspoeld werd met vragen, vertelt ze op Radio 1.  Het is het boek dat ze zelf graag eerst had gelezen. Cijfers tonen immers aan dat een op de vijf moeders afhaakt na zes dagen. Het is beter op voorhand al wat kennis te hebben en het mechanisme van vraag en aanbod te snappen.

Verschueren is ook de uitvinder van de "kol-fie": een selfie genomen terwijl ze aan het afkolven is en die ze deelt op Instagram. 

In haar boek getuigt Verschueren ook over nursing agitation of het gevoel dat je je kindje niet aan de borst kunt verdragen. "Je krijgt nare gevoelens, en voelt zelfs wat agressie. Het is goed om te weten dat het bestaat en dat ook anderen het meemaken", vindt Verschueren.