Renovatie Hooghuis in Doel lijkt echte nieuwe start voor tot voor kort bedreigde polderdorp

De uitbreiding van de Antwerpse haven naar de linkeroever van de Schelde - en dus richting de provincie Oost-Vlaanderen – heeft decennialang het dorp Doel bedreigd. De recente geschiedenis van Doel leest als een opeenvolging van politieke besluiteloosheid en juridische processen, met de langzame dood van een dorp tot gevolg. Al is er nu dus alsnog een nieuwe start.

Al in de jaren 60 wordt duidelijk dat de haven haar oog heeft laten vallen op het Waasland voor de uitbreiding. In 1968 komt er zelfs een bouwverbod in het dorpje. Het bouwverbod leidde tot twijfel en onzekerheid over de toekomst.

Die onzekerheid hield nieuwkomers weg, inwoners kozen eieren voor hun geld. De Doelenaars die bleven, wachtten op hun onteigening. Die onteigening zou er trouwens nooit komen. Iedereen die Doel heeft verlaten, deed dat uit eigen beweging, zij het onder zachte of iets minder zachte dwang.

In de jaren 70 stokte de economie en was er de eerste oliecrisis. De nood aan bijkomende capaciteit in havens werd veel minder groot. Zo veel meer plaats voor containers had men plots niet meer nodig. Het tij voor Doel leek te keren.

In 1978 kwam staatssecretaris voor Streekeconomie Mark Eyskens (CVP) persoonlijk met een helikopter naar Doel. Doel mocht voor altijd blijven bestaan, zo luidde zijn boodschap. Doel was volgens Eyskens "een heel specifiek en waardevol dorp". Het dorp leek gered, maar ondertussen was het verval al ingezet en waren al veel mensen vertrokken.

In 1980 stonden tientallen huizen in Doel leeg. De meeste andere woningen waren hopeloos verouderd. Ook de bevolking verouderde en niemand was bereid om in Doel nog te investeren. Het dorp leek veroordeeld tot een zieltogend bestaan. "Ge moet er de moed in houden", zei pastoor César De Cock, die in 1980 wel zelf afscheid nam van het polderdorp.

In het midden van de jaren 80 leek Doel dan toch opnieuw kansen te krijgen. Het dorp werd uitgeroepen tot herwaarderingsgebied en de gemeente Beveren, waarmee Doel intussen was gefuseerd, besliste om zwaar in het dorp te investeren.

Jonge gezinnen werden aangemoedigd om in Doel te komen wonen en er werden zelfs miljoenen geïnvesteerd in de restauratie van de dorpskerk. Tien jaar lang verdween Doel zo goed als volledig uit het nieuws: geen nieuws, was goed nieuws.

Maar in 1995 stond Doel ineens weer in rep en roer. Plannen lekten uit dat de Antwerpse haven vlak naast het dorp een groot containerdok wou bouwen: het Deurganckdok. Opnieuw sloeg de onzekerheid toe.

In 1998 volgt dan schijnbaar de genadeslag voor het dorp: de Vlaamse regering kondigt de bouw van het Deurganckdok aan en verandert het grondgebied van Doel van een woonzone naar industriegebied. Bovendien worden niet veel later de plannen bekendgemaakt voor nog een dok: het Saeftinghedok, dat pal op de plaats van het dorp moet komen.

Door de jaren heen is er veel protest, door burgers en organisaties. De plannen van de Vlaamse regering worden met hand en tand bestreden. In 2002 schorst de Raad van State de bestemmingswijziging van Doel. Het dorp zal voorlopig een woonzone blijven.

De bouw van het Deurganckdok is dan al vergevorderd. Het ligt pal naast de dorpskern. In 2005 wordt het ingehuldigd. Het dok staat rechtstreeks in verbinding met de Noordzee, waardoor er getijden zijn. Het is dan het grootste getijdendok ter wereld.

In 2008 is Doel weer regelmatig in het nieuws. De Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO), die de havengronden op Linkeroever beheert, begint met de afbraak van een aantal woningen in Doel, naar eigen zeggen voor de veiligheid en om kraken tegen te gaan.

De zaak wordt opnieuw beslecht in de rechtbank. Het hof van beroep in Gent oordeelt dat Doel een woonzone is en dat woningafbraak daarin verboden is. In 2009 stopt het afbreken van woningen, maar de beelden van sloopkranen doen het dorp uiteraard geen goed. Het inwoneraantal daalt onder de 200.

In de jaren daarna wordt het weer relatief rustig, al blijven de plannen voor een nieuw dok nu en dan voor onrust zorgen. Mensen blijven vertrekken, het dorp loopt helemaal leeg. Wie blijft, heeft te lijden onder de leegstand en verkrotting.

In 2018 komt er een nieuw plan voor de uitbreiding van de haven. Ook in dat plan moet Doel verdwijnen, maar het plan wordt datzelfde jaar al aangepast. In de aangepaste versie mag het dorp dan toch blijven. Intussen wonen er maar een 20-tal mensen meer in Doel.

De regering bereikte in 2018 een akkoord over de uitbreiding van de containercapaciteit van de haven van Antwerpen. Dat zou gebeuren door de inbreiding van de bestaande dokken, aangevuld met de ontwikkeling van één zijde van een nieuw te graven getijdendok. Op die manier kon het ter dood veroordeelde polderdorp Doel toch gespaard blijven.

Toch trokken verschillende actiegroepen naar de Raad van State, omdat ze te weinig garanties voor de leefbaarheid van de streek kregen. Na bemiddeling werden die garanties geleverd. Het gaat om garanties voor de leefbaarheid, het landschap en het erfgoed van het polderdorp Doel. En net dat laatste wordt nu in de verf gezet met de renovatie van het Hooghuis.

Het 17e-eeuwse gebouw is het eerste van een reeks investeringen in het gebouwpatrimonium en de omliggende polders. Naast het Hooghuis in Doel gaan ook Hof ter Walle en de Scheldemolen worden aangepakt. Ook een 15-tal woningen gaan opgeknapt worden.

Intussen is de Vlaamse erfgoedstichting eigenaar van het Hooghuis. Ze gaat het herbestemmen en pompt zowat 1,5 miljoen euro in het gebouw. De restauratie is in handen van de erfgoedstichting Herita.