In een poging invloed te winnen in Oost-Europa, startte China in 2012 gesprekken op met 17 landen om nauwer samen te werken. Van die 17 zijn er nog maar 14 over, en zelfs het 14+1-format lijkt geen lang leven meer beschoren.
China raakt zijn grip op Oost-Europa kwijt
Waarom is dit belangrijk?
China probeert wereldwijd meer landen in zijn invloedssfeer te krijgen. Met het Belt & Road-initiatief helpt het andere landen, voornamelijk in Afrika en Azië, om grote infrastructuurprojecten af te werken, zoals bruggen, kanalen, zeehavens of autostrades. Op deze manier komt het land op een goed blaadje te staan bij de landen, en wordt toegewerkt naar een nauwere samenwerking, op andere vlakken. In Europa verloopt die inmenging wat moeilijker, vanwege de sterke banden tussen het continent en Noord-Amerika.Van 16 naar 17 naar 14: In 2012 wist China 16 Europese landen te overtuigen om samen een spreekclubje op te starten. Elf EU-lidstaten namen deel: Bulgarije, Estland, Hongarije, Kroatië, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Daarnaast schoven ook vijf niet-EU-landen aan: Albanië Bosnië & Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië. In 2019 sloot ook Griekenland aan. De Baltische landen verlieten de tafel in 2021 en 2022, wat het format op 14+1 brengt
In het nieuws: Komt er een einde aan het 14+1-format? Tsjechië is alvast geen voorstander meer.
- Het land is sinds vorig jaar eigenlijk al geen volwaardig lid meer van het format. China weigerde de Russische invasie van Oekraïne te veroordelen, wat in Tsjechië niet goed werd ontvangen. Toen Petr Pavel in februari dit jaar verkozen werd tot nieuwe president, belde hij ook meteen Tsai Ing-wen, de president van Taiwan. Dat leverde hem scherpe reacties op vanuit China: “hij heeft de gevoelens van veel Chinezen gekwetst”, zei Mao Ning, de woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken.
- Pavel is niet de enige die de band met China wil afbouwen. Jan Lipavsky, minister van Buitenlandse Zaken, zegt aan Politico dat hij geen toekomst ziet in het 14+1-format. Na een ontmoeting met zijn Amerikaanse ambtsgenoot, Antony Blinken, gaf hij aan “de VS dankbaar te zijn voor hun strategisch leiderschap met betrekking tot China. Ik heb minister Blinken verzekerd dat we met hen zullen samenwerken binnen het Europese kader. De 14+1 heeft geen meerwaarde, noch toekomst.”
- Lipavsky werd ook gevraagd of Tsjechië zich formeel zou terugtrekken. Dat deden eerder de Baltische landen (Estland, Letland en Litouwen) al. “We zijn geen actief lid. We gaan niet speculeren over mogelijke stappen die we kiezen te nemen”, zo verklaarde de minister.
Onderliggend: De nieuwe Tsjechische president wil een andere politiek voeren dan zijn voorganger, Milos Zeman.
- Pavel is een westerling in hart en nieren: hij studeerde in het VK en de VS, ging het leger in en diende in de VN-interventie in Bosnië. Nadien promoveerde hij nog tot de positie van stafchef van het Tsjechische leger, en daarna zelfs voorzitter van het Militair Comité van de NAVO. Dit is en van de hoogste posities binnen de verdragsorganisatie, naast de secretaris-generaal en de SACEUR, de opperbevelhebber van de troepen in Europa.
- De verkiezing van Pavel tot Tsjechisch president zal in Moskou en Beijing ongetwijfeld slecht gevallen zijn. De Tsjech riep ook al op om goed na te denken over het buitenlandbeleid, en beloofde al een nauwere samenwerking met Taiwan. Later deze maand komen de buitenlandministers van de EU-lidstaten samen in Zweden, om na te denken over de strategische relaties met China.
- Daarnaast onderhoudt Tsjechië nog steeds goede relaties met de VS, en wil het dat zou houden. Zo sloot het de afgelopen jaren nog deals om de toestellen van de luchtmacht te vervangen door Amerikaanse. De Saab JAS 39 Gripen moet plaats ruimen voor 24 F-35-gevechtsvliegtuigen, de Russische en Sovjet-helikopters worden vervangen door Amerikaanse.
