Ben Weyts (Vlaams minister van Onderwijs, N-VA): “We gaan veel leerkrachten kunnen overtuigen”

De canon zal niet verplicht worden in onze scholen, maar dat is volgens bevoegd minister Ben Weyts ook niet nodig. “We gaan heel veel leerkrachten kunnen overtuigen om hiermee aan de slag te gaan, in het basis- en in het secundair onderwijs. En niet alleen in de lessen geschiedenis, maar ook Nederlands, aardrijkskunde, kunsten, plastische opvoeding… noem maar op.” De minister heeft het over een terugblik op gebeurtenissen en personen die “onze gemeenschap Vlaanderen gemaakt hebben tot wat wij vandaag zijn”.

Weyts gaf destijds opdracht voor het samenstellen van een canon. “Het was een ondankbare klus, met alle discussie die er over het principe van een Vlaamse canon was, maar de experten hebben de klus tot een goed einde gebracht”, zei hij bij de voorstelling in Genk. “Als het gaat over Vlaanderen of de Vlaamse gemeenschap moeten mensen altijd in een kramp schieten. (...) Ik vind het zinvol om terug te blikken. Zonder complexen, zonder schroom, maar ook zonder taboes en zeker zonder schaamte.”

LEES OOK. “De canon is er niet om een bepaalde identiteit af te lijnen”: historicus Emmanuel Gerard over de canon van Vlaanderen (+)

Jan Jambon (Vlaams minister-president en minister van cultuur, N-VA): “Hopen op eerlijk en respectvol debat”

Volgens Vlaams minister-president Jan Jambon is de canon geen afgesloten verhaal. Hij hoopt op een “intellectueel eerlijk, onderbouwd en respectvol” debat en kijkt al verder: “Wat vandaag niet in de canon van Vlaanderen staat, wordt niet in de vergetelheid geduwd. In 2024 lanceert de Vlaamse regering daarom een bijkomend initiatief: het Virtueel Museum van Vlaanderen, om ook deze aspecten van onze geschiedenis onder de aandacht te brengen.” Dat virtueel museum moet volgens Jambon “geschiedenis, cultuur en erfgoed met elkaar verbinden en toegankelijker maken voor alle Vlamingen”.

Elisabeth Meuleman (Vlaams parlementslid, Groen): “Niet ideologisch misbruiken”

“Er is veel tijd en werk in de canon gestoken met als doel er een evenwichtig, interessant instrument van te maken. Dat is gelukt. De vraag die nu overblijft is hoe de canon gebruikt zal worden”, zegt Meuleman. “Het is nu aan de minister-president om erover te waken dat het eindresultaat niet ideologisch misbruikt zal worden.”

Ze waarschuwt dat “een door een politieke partij besteld instrument” – Meuleman doelt op N-VA – niet kan worden opgelegd in het onderwijs of in inburgering, en dat het “evenmin de oplossing zal zijn voor de dalende kwaliteit van ons onderwijs”. De canon biedt volgens haar een kans om maatschappelijk debat aan te zwengelen en de samenleving te versterken. “Het zou mooi zijn als de canon aanleiding kan geven tot dialoog en deelname aan de samenleving van alle Vlamingen in Vlaanderen”, besluit Meuleman.

LEES OOK. Daar is de Vlaamse canon eindelijk, maar wat staat er allemaal in?

Ruben Boon (historicus, Damiaan Vandaag): “Hopelijk Pater Damiaan nog toevoegen”

In de pas voorgestelde Vlaamse canon is Pater Damiaan niet opgenomen. Jozef De Veuster, beter bekend als Pater Damiaan, werd geboren in Tremelo en trok in 1863 als missionaris naar Honolulu en later naar het eiland Molokai. De pater wijdde zijn leven aan het helpen en verzorgen van mensen die aan lepra leden. Damiaan overleed zelf ook aan de ziekte. In 2005 werd de man uitgeroepen tot ‘Grootste Belg’, in 2009 werd hij heilig verklaard.

“Kiezen is verliezen: het missieverleden lijkt in zijn geheel vergeten te zijn geweest”, vertelt Boon, die optimistisch is dat de heilige man toch nog in de canon kan worden verwerkt. “Ik vermoed dat deze versie van de canon slechts het begin is van iets dynamisch. Ik heb er het volste vertrouwen in dat er nog een venster kan bijkomen voor het missieverhaal en Pater Damiaan. Dat verdient hij: zijn menslievende zorg blijft tot vandaag mensen over de hele wereld inspireren.”

Marc Boone (historicus, UGent): “Niet de juiste manier om aan geschiedenis te doen”

Al in november publiceerde professor Marc Boone met twee andere historici een lijvig standpunt - 80 pagina’s - waarin de canon onderuit werd gehaald. Hij blijft achter zijn mening staan. “Het gaat om een principieel probleem. Het canoniseren van de geschiedenis is niet de juiste manier om aan geschiedenis te doen en al zeker niet als het politiek aangestuurd is. Jambon laat geen kans onbenut om erop te wijzen dat de canon de identiteitspolitiek van zijn partij moet dienen. Wat overigens zijn goed recht is.”

Op de inhoud heeft professor Boone weinig aan te merken. “Er zullen geen onheuse of onware dingen instaan. De mensen die het gemaakt hebben, zijn stuk voor stuk collega’s die hun sporen verdiend hebben.”

Een laagdrempelige tool om geschiedenis toegankelijk te maken is welkom, volgens Boone. “Maar moet het dan met een politiek aangezwengeld werkstuk gebeuren?” Volgens de professor valt de canon onder wat ‘banaal nationalisme’ zou genoemd kunnen worden. “Het maakt niet uit wat er wel en niet in staat. Het feit dat het er is en erover gesproken wordt, dat is al genoeg.”

Karel Van Nieuwenhuyse (historicus, KU Leuven): “Geen gids in de chaos van het verleden”

Samen met Boone is professor Karel Van Nieuwenhuyse een van de drie historici (de derde is professor Jo Tollebeek, red.) die eind vorig jaar samen hun kritiek neerpenden. “Een politieke inzet van geschiedenis, of dat nu door een Vlaamse, een Belgische of een Europese overheid is, vind ik hoe dan ook een kwalijke zaak”, klinkt het. Van Nieuwenhuyse gelooft wel dat de commissie onafhankelijk heeft kunnen werken. “Maar op een metaniveau blijft de vaststelling dat deze canon door politici is besteld, en dus een politiek instrument is, wat geen goede zaak is voor geschiedenisonderwijs. De essentie van geschiedenisonderwijs is het historisch-kritisch denken van leerlingen bevorderen, níet een specifieke identiteit versterken.”

Volgens de professor zijn 60 ‘snapshots’ onvoldoende om leerlingen historisch te leren denken. "Daar is veel meer voor nodig: geschiedenisonderwijs heeft een veel ruimer, en samenhangender historisch referentiekader nodig, zowel naar inhouden, grote lijnen en perspectieven als naar kritische vaardigheden, waar leraren overigens elke dag aan bouwen. Het politiek instrument dat een historische canon is kan dan ook niet de ambitie waarmaken om een gids in de chaos van het verleden te zijn.”

Als de overheid leraren écht wil ondersteunen om kwaliteitsvol geschiedenisonderswijs te brengen dan zou het volgens Van Nieuwenhuyse beter inzetten op voldoende middelen, tijd voor de opdracht van leraren en ‘doorgedreven vakinhoudelijke en vakdidactische professionalisering van leraren’. “Zowel tijd als budget hiertoe voor scholen en leraren zijn op dit moment hopeloos ontoereikend.”