Geen subidies voor aardgascondensatieketels en meer zonne- en windenergie: Vlaamse regering keurt vernieuwd klimaatplan goed

De kogel is door de kerk. Na enkele weken van onderhandelen hebben de Vlaamse ministers van Omgeving (Zuhal Demir, N-VA), Landbouw (Jo Brouns, CD&V) en Mobiliteit (Lydia Peeters, Open VLD) een akkoord bereikt over een vernieuwd Vlaams klimaatplan. Dat was vorige week al eens voorgelegd voor goedkeuring op de ministerraad, maar toen was het water nog te diep. Het probleem zat toen bij 0,1 megaton CO₂-reductie waar nog geen maatregelen voor toegewezen waren. Er werd gekeken naar Landbouw om een extra inspanning te doen, maar daar was toen weinig animo voor.

Maar vandaag is het dus toch gelukt. Vlaanderen heeft een vernieuwd klimaatplan. Dat is belangrijk omdat het mee zal bepalen hoe België tegemoet zal komen aan de verscherpte klimaatambities die de Europese Commissie vraagt. Die klimaatinspanningen worden verdeeld onder de gewesten en de federale regering. 

Vlaanderen mikt op een uitstootreductie van 40 procent CO₂ in vergelijking met 2005 voor alle sectoren die niet onder het emissiehandelssysteem ETS vallen. Dat is 7,4 procent ambitieuzer dan in het vorige klimaatplan. Maar het blijft wel onder de lat van 47 procent reductie die Europa vraagt - zelf al een toegift op de ambitie van 55 procent voor de hele Europese Unie. Aangezien Vlaanderen de regio is met de hoogste uitstoot, lijkt het weinig waarschijnlijk dat ons land die Europese doelstelling zal halen.

Meer zelfs: in het klimaatplan staat te lezen dat er zelfs met alle maatregelen samen nog steeds 3,5 megaton CO₂ te weinig bespaard wordt om de doelstelling van -40 procent te halen. Dat gat zal op Belgisch niveau gedicht moeten worden door emissierechten op te kopen. Dat zijn inkomsten die België dan verliest, doordat ze anders geveild worden aan de industrie.

Vlaanderen hoopt de extra uitstootbesparing die ze wel realiseert, te halen door een waaier aan maatregelen. Daar zitten weinig grote verrassingen tussen. Het gaat vooral om verhoogde ambities. Daarvoor wordt gekeken naar de sectoren transport, gebouwen, landbouw, industrie en de afvalsector.

Zo schroeft de Vlaamse regering de ambities voor hernieuwbare energie op, wind en zon dus. Tegen 2030 moet er 31.974 gigawattuur opgewekt worden, 12 procent meer dan de vorige doelstelling. Daarvoor moet het gemakkelijker gemaakt worden om windturbines te installeren, en moeten procedures tegen zulke installaties binnen de negen maanden afgehandeld worden.

Voor wie (ver)bouwt, worden een aantal bestaande maatregelen aangescherpt. Zo zal onder andere de subsidie voor nieuwe aardgascondensatieketels nog dit jaar afgeschaft worden. De middelen daarvoor, 30 miljoen euro per jaar, zullen gebruikt worden voor de renovatie van woningen. En de periode waarin je een verhoogde premie kan aanvragen voor een warmtepomp, wordt verlengd tot eind 2025. 

Open en halfopen woningen zullen vastgelegde EPC-normen moeten halen die stapsgewijs verscherpen. Zo moeten woningen in open en halfopen bebouwing in 2030 minstens label E halen, in 2035 label D en in 2040 label C. Voor appartementen en gesloten bebouwing gaat het om label D in 2030 en label C in 2035.

In de transportsector komt er géén rekeningrijden voor personenwagens. Voor die maatregel is er zeer weinig appetijt binnen de Vlaamse regering. Voor vrachtwagens wordt de kilometerheffing wel uitgebreid in havenbieden en op sluiproutes. Er komen geen nieuwe grote investeringen in het openbaar vervoer.

Tijdens de onderhandelingen werd er nadrukkelijk gekeken in de richting van de landbouwsector. Daar stijgt de uitstoot van broeikasgassen immers nog steeds, terwijl ze in andere sectoren wel daalt. Dat komt vooral door extra uitstoot door de veestapel en (in mindere mate) de tuinbouw in serres.

Toch wordt de sector, waar de stikstofmaatregelen zwaar zijn ingeslagen, enigszins ontzien. Ze krijgt geen extra maatregelen opgelegd. Minister Brouns zal bekijken of er bijkomende maatregelen moeten komen tegen de methaanemissies van de Vlaamse veestapel. Daarvoor zal het Convenant Enterische Emissies Rundvee in 2024 al geherevalueerd worden. Ook wil Brouns sterker inzetten kleinschalige vergistingsinstallaties op boerderijen.

"Een verstandig klimaatbeleid zonder sociaal bloedbad, met inspanningen van alle sectoren. Dat is de ambitie van dit plan", zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). "We nemen afscheid van subsidies voor fossiele brandstoffen, versterken ons renovatiebeleid en kiezen voor meer hernieuwbare energie zonder te hervallen in nieuwe oversubsidiëring."

Toch komt Vlaanderen dus niet aan de -47 procent emissiereductie die Europa vraagt. Verschuift Vlaanderen zo de lasten niet naar de andere gewesten en het federale niveau? "Mevrouw Khattabi (federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi, Ecolo, red.), de federale regering, Wallonië en Brussel zijn zeer enthousiast over die -47 procent. Ik ga ervan uit dat ze de nodige maatregelen op tafel zullen leggen. Doelstellingen in plannen schrijven, kan ik ook. Maar die halen, dat is het moeilijke." 

Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen, vindt het "een goede zaak dat er duidelijkheid is over het ambitieniveau en de te nemen maatregelen. Nu moet alle focus op het effectief uitvoeren van de aangekondigde maatregelen, 2030 is niet veraf meer". Toch vindt gedelegeerd bestuurder Hans Maertens "het wel jammer dat een evidente en impactvolle maatregel als de slimme kilometerheffing voor personenwagens niet wordt ingevoerd en taboe blijft".

Ook de milieuorganisatie Bond Beter Leefmilieu betreurt dat er geen kilometerheffing ingevoerd wordt, of andere "nieuwe doelstellingen en sterke maatregelen voor personenmobiliteit, zoals investeringen in het openbaar vervoer", zegt beleidsexpert Yelter Bollen. "Het gebrek aan sterke klimaatmaatregelen voor mobiliteit betekent dat we in de file zullen blijven staan, op de bus blijven wachten en levensjaren blijven verliezen aan de slechte luchtkwaliteit."