Exportverbod voor giftige stoffen moet einde maken aan hypocriete situatie: ‘Wat hier ongezond is, is het elders ook’

De EU heeft al enkele jaren een lijst van giftige stoffen die niet meer gebruikt mogen worden in de Europese landbouw – op die manier worden mens en natuur beschermd. Niets houdt bedrijven echter tegen om producten met dergelijke giftige stoffen nog te exporteren.

Tussen 2013 en 2021 voerde België zo’n 62.000 ton toxische producten uit naar landen buiten de Europese Unie. Dat bleek eerder uit onderzoek van Broederlijk Delen en enkele andere ngo’s. Ons land is daarmee een van de koplopers in die export. Bijvoorbeeld wat betreft neonicotinoïden – beter gekend als ‘neonics’, stoffen die er vooral om bekendstaan dat ze bijen doden – is België de grootste Europese exporteur.

Die ver-van-mijn-bedshow komt overigens als een boemerang terug in ons gezicht. Heel wat van de pesticiden worden buiten de Europese Unie in de landbouw gebruikt, bijvoorbeeld in de sojateelt in Brazilië. Zo belanden ze als residu op het bord van Europese consumenten. “Voorts zorgt een dergelijke praktijk voor marktverstoring en een oneerlijke concurrentie tegenover onze eigen landbouwers, die de betrokken stoffen niet meer mogen gebruiken”, zegt bevoegd minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo).

Exportverbod

Kortom, een situatie die te gek is voor woorden. Om daar een einde aan te maken keurde de federale regering vrijdag een exportverbod goed voor bepaalde gevaarlijke stoffen naar landen buiten de Europese Unie.

Op de lijst staan 25 stoffen waarvan het gebruik binnen Europa verboden of strikt gereguleerd is. De federale regering vaardigt een exportverbod uit voor gevaarlijke stoffen. Vijftien stoffen zullen voortaan gewoon niet meer geëxporteerd mogen worden. Tien andere wel, zij het enkel onder strikte voorwaarden. Permetrine is bijvoorbeeld nog steeds toegelaten voor een biocidaal gebruik binnen de Europese Unie om malaria te bestrijden. En de stof mag onder diezelfde voorwaarden nog altijd geëxporteerd worden naar landen buiten de Europese Unie.

“Deze producten zijn vandaag verboden op de Europese markt, precies omdat het gebruik ervan zeer schadelijk is voor de gezondheid van zowel mens, dier als milieu”, zegt Khattabi, die het verbod samen met minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) opstelde. “Wat hier niet gezond is, is uiteraard ook elders ongezond.”

België is niet het eerste land dat zo’n exportverbod opstelt. Eerder deed ook Frankrijk dat en de Duitse regering schreef eveneens zo’n verbod in haar regeerakkoord. De Europese Unie wil overigens zelf met zo’n exportverbod komen, al is het lang niet zeker of er schot in de zaak komt voor de Europese verkiezingen van volgend jaar. België besloot niet te wachten op die plannen.

Een coalitie van ngo’s die al langer ijverden voor zo’n exportverbod reageert opgelucht. “De regering laat zien dat ze mensenrechten zoals het recht op gezond voedsel en het recht op een gezond leefmilieu ernstig neemt, ook voor mensen in andere landen”, zegt Suzy Serneels van Broederlijk Delen. “Ze kiest voor het beschermen van de volksgezondheid en het milieu boven de winsten van enkele multinationals, en daar zijn we blij mee.” Al ziet de coalitie wel nog werkpunten, zoals een EU-breed verbod.