Overbevolking in gevangenissen blijft groot probleem: België op plaats vier in Europa
De overbevolking in de gevangenissen van ons land blijft een groot probleem. België staat op de vierde plaats in Europa, als het over die overbevolking gaat. Dat blijkt uit een rapport van de Raad van Europa. En zelfs met de nieuwe gevangenissen van Haren en Dendermonde is het probleem niet van de baan.
Volgens de Raad van Europa rapporteerden zeven Europese gevangenisadministraties een gevangenisdichtheid van meer dan 105 gedetineerden per 100 plaatsen, wat wijst op ernstige overbevolking.
België staat daarmee op de vierde plaats, met 115 gevangenen per 100 plaatsen. Dat zijn er evenveel als in Frankrijk, maar nog net iets minder dan in Roemenië (124) en Cyprus (118). Turkije (113) en Griekenland (108) vervolledigen de top vijf. Het Europese gemiddelde is 91,6 gevangenen per 100 plaatsen.
"Het klopt dat de gevangenispopulatie in ons land in deze periode is toegenomen", schrijft het Gevangeniswezen in een reactie. "Dat komt deels doordat de uitvoering van heel wat straffen die tijdens de coronaperiode werden uitgesteld om de gezondheidssituatie in de gevangenissen onder controle te houden. Daarnaast zijn ook het hoge aantal veroordelingen en personen in voorhechtenis ingevolge de SKY-ECC dossiers een belangrijke factor. Dit komt bovenop de chronische overbevolking waar onze gevangenissen reeds decennia mee te kampen hebben."
BEKIJK - in maart kreeg "Terzake" een unieke inkijk in de overvolle gevangenis van Antwerpen
Hoe is de situatie vandaag?
Het rapport focust op de cijfers tot en met januari 2022. Intussen zijn we anderhalf jaar later, en zijn de nieuwe gevangenissen van Haren en Dendermonde opengegaan. Daarom is het wel relevant om ook de cijfers van vandaag mee te geven. Maar daaruit blijkt dat de overbevolking ook nu nog een groot probleem is.
Het laatste cijfer dat we kregen, dateert van gisteren. Toen zaten er 11.649 mensen in de gevangenissen in ons land, tegenover een capaciteit van 10.653 plaatsen. Ter vergelijking: op het zelfde moment vorig jaar zaten er 11.140 gevangenen, tegenover een capaciteit van 9.779 plaatsen. Op dit moment moeten er 159 gedetineerden op de grond slapen.
Aangezien de minister van Justitie het legitieme doel nastreeft om alle gevangenisstraffen als zodanig uit te voeren, zal de capaciteit op korte termijn onder druk blijven staan
"De recente opening van nieuwe gevangenissen in Haren (Brussel) en Dendermonde en het langer openhouden van de oude gevangenissen in Dendermonde en Sint-Gillis moeten helpen om deze overbevolking onder controle te houden. Ook de heropening van de gevangenis van Ieper na renovatiewerken zal binnenkort voor meer capaciteit zorgen. Aangezien de minister van Justitie het legitieme doel nastreeft om alle gevangenisstraffen als zodanig uit te voeren, zal de capaciteit op korte termijn onder druk blijven staan, maar moet op lange termijn het effect van afnemende recidivecijfers het tij doen keren."
Voor de Liga voor Mensenrechten komen de slechte resultaten van ons land niet als een verrassing. "Wij zeggen dat al zo lang, het is echt een oud zeer", klinkt het bij Kati Verstrepen. "Het is natuurlijk een heel groot probleem, wat betreft mensenrechten. Je hebt niet alleen de omstandigheden in de cel zelf. In cellen voor één, twee personen, daar zitten ze nu met vier. Dat wil zeggen dat er matrassen op de grond gelegd moeten worden, dat mensen veel te dicht op elkaar zitten. Maar het gaat verder dan dat. Dat wil ook zeggen dat er niet genoeg plaatsen zijn om bezoekers toe te laten, dat gevangenen veel langer moeten wachten voor een bezoek aan een arts, dat er te weinig personeel is, dat er te weinig douches zijn, te weinig ontspanningsmogelijkheden. Dat cumuleert alsmaar en dat is een heel breed scala van mensenrechtenschendingen."
Volgens Verstrepen moet het op verschillende niveaus aangepakt worden. "Meer investeren in kleinschalige detentiehuizen en vooral de hervorming van de procedures zodat het allemaal veel sneller kan en mensen minder lang in voorhechtenis moeten zitten."
Nog een opmerkelijk cijfer: België staat ook bovenaan als het gaat om het procentuele aantal gevangenen dat vastzit voor drugsfeiten. Op 31 januari 2022, toen de statistieken van de Raad van Europa werden opgesteld, zat 51 procent van de gevangenen om deze reden achter de tralies, ruim voor Letland (43 procent) en Azerbeidzjan (37 procent) en een stuk hoger dan het Europese gemiddelde (19 procent). Ook voor dat cijfer verwijst het Gevangeniswezen naar het Sky ECC-onderzoek. Dat zorgde voor "een toestroom aan veroordeelden wegens druggerelateerde feiten".
Met 94 gedetineerden per 100.000 inwoners ligt de Belgische detentiegraad wel onder het Europese gemiddelde van 102 gevangenen. Het aantal Belgische gevangenen is wel licht gestegen ten opzichte van januari 2021 (+4,7 procent). Absolute koploper is Turkije, met 355 gevangenen per 100.000 inwoners.
Opvallend is ook dat meer dan vier op de tien gevangenen (43 procent) in ons land buitenlanders zijn, terwijl het Europees gemiddelde op 25 procent ligt. Zowat 36 procent van de gedetineerden in België is ook nog steeds in afwachting van een proces, tegenover een Europees gemiddelde van 25 procent.
Correctie: in een eerdere versie van dit artikel stond dat het Europees gemiddelde van buitenlandse gevangenen op 16 procent lag, dat moet 25 procent zijn.