Met slagerschort om de nek en halal-vlees in de hand poseert Khuseyn Dzhambetov trots in zijn gloednieuwe eigen slagerij in Roeselare. Het is 2015 en Dzhambetov woont op dat moment al elf jaar in ons land. “Ik ben Tsjetsjenië ontvlucht samen met mijn zoon, dochter en mijn echtgenote. Na eerst in Kortenaken en Maaseik te hebben gewoond, zijn we zes jaar geleden naar Roeselare gekomen”, doet Dzhambetov zijn verhaal aan de Krant van West-Vlaanderen.

Hij heeft er een opleiding tot slager-spekslager opzitten in Syntra West en is vlotjes ingeburgerd in ons land. “Waarom ik mijn zaak de Vlaamse halalslagerij noem? Omdat ik ondertussen een Belg en Vlaming ben geworden en iedereen is welkom bij mij”, aldus de Tsjetsjeense vluchteling in vloeiend Nederlands.

Dzhambetov lijkt een voorbeeld voor alle nieuwkomers. Maar de realiteit draait anders uit. Wanneer de oorlog in Oekraïne uitbreekt in februari 2022 trekt Dzhambetov op eigen initiatief naar het front. Hij laat zijn zaak en gezin - dat ondertussen zeven kinderen telt - achter en sluit zich aan bij het OBON-bataljon, een eenheid binnen het Oekraïense leger die bestaat uit Tsjetsjeense verzetstrijders. Onder de strijdnaam Bandera - een verwijzing naar een omstreden Oekraïens nationalistische politicus uit de Tweede Wereldoorlog - werkt hij zich op tot één van de voortrekkers in de strijd tegen de Russische invasie en het regime van Poetin.

In het licht van de geschiedenis lijkt dat geen onlogische move. Dzhambetov was begin deze eeuw zelf naar België gevlucht als gevolg van de Tsjetsjeense oorlogen, waar hij als separatist recht tegenover datzelfde Russische regime stond. In een interview met de Oekraïense website Kavkaz van november vorig jaar herinnert ‘Bandera’ zich hoe hij als 13-jarige al meestreed in de eerste Tsjetsjeense oorlog. Hij weet dus wat de Oekraïners meemaken, klinkt het.

Orks

“Ik was oorspronkelijk naar hier gekomen om 50 orks te doden en dan te vertrekken. Maar toen ik hier aankwam, realiseerde ik me dat ik moest blijven tot het einde”, zegt Dzhambetov in de zomer van 2022 aan een journalist van The Washington Post. Dat hij verwijst naar Russische soldaten als de kwaadaardige wezens uit de Lord of The Rings-saga, zegt iets over het beeld dat hij over Rusland heeft.

Dzhambetov hoopt dat het scenario van het Russisch-Tsjetsjeense conflict zich niet zal herhalen: “De wereld begint het nu pas te begrijpen. Poetin komt hierna op hun deur kloppen. Na Oekraïne zullen andere Europese landen volgen. We zijn naar hier gekomen in de hoop dat de internationale gemeenschap niet achterover zou leunen en toekijken zoals in Tsjetsjenië gebeurd is.”

Het is slechts één van de vele anti-Russische uitspraken die hij openbaar doet. In Rusland wordt Dzhambetov zelfs op de lijst van gezochte terreurverdachten gezet, zo melden verschillende Oekraïense media. Hij zou zijn aangeklaagd door de Russische veiligheidsdienst en riskeert er een strafzaak van 15 tot 20 jaar.

Overloper

Maar dan gebeurt iets wat niemand verwacht had: in mei duikt Dzhambetov plots op in Grozny, de Tsjetsjeense hoofdstad. In een video spreekt hij zijn steun uit voor Ramzan Kadyrov, de Tsjetsjeense leider die de kant van Poetin koos in het Russisch-Oekraïense conflict. Dzhambetov is overgelopen. Zijn vijanden van weleer zijn zijn bondgenoten geworden. Naar eigen zeggen is Dzhambetov “vrijwillig teruggekeerd”. Hij roept zijn voormalige collega’s op om hetzelfde te doen. “Ik wil de deuren openen voor de terugkeer van echte mannen… die houden van vrijheid, hun vaderland, de islam, de Koran en de soenna”, klinkt het. Hij beëindigt zijn toespraak met een schot in de lucht.

Hoe Dzhambetov de grens is over geraakt zonder opgepakt te worden, is een raadsel. Het doet de vraag rijzen of de beslissing van Dzhambetov om over te lopen wel echt een ingeving van het moment was. In Oekraïne menen ze van niet. Volgens OBON-commandant Zumso Amaev zijn de puzzelstukjes in elkaar gevallen. Hij is ervan overtuigd dat de Kayrovieten Dzhambetov al hadden gerekruteerd voor hij aan het front verscheen… Als spion.

De overgebleven OBON-strijders vrezen alvast voor de gevolgen van het “verraad”. Dzhambetov speelt ongetwijfeld informatie over locaties en identiteiten van zijn oude collega’s door aan zijn nieuwe bondgenoten. “Vooral voor de strijders die hun deelname aan deze oorlog proberen te verbergen, is dit erg gevaarlijk”, zegt Amaev in gesprek met de Oekraïense site Kavkaz. “Sommigen onder hen dragen maskers, omdat ze familieleden hebben in Tsjetsjenië die in de problemen kunnen komen als de mannen van Kadyrov hen vinden.”

Islam Belokiev, een voormalige strijdbroeder van Dzhambetov bij het OBON-bataljon, bevestigt bij Current Time: “Hij kent onze namen, weet wie waar woont, kent onze familieleden en telefoonnummers. Nu al krijgen we informatie dat er al veel familieleden van soldaten zijn ontvoerd op Tsjetsjeens grondgebied.” Belokiev voegt eraan toe dat het hem opviel dat Dzhambetov voortdurend foto’s wilde maken tijdens zijn tijd in het Oekraïense kamp.

Of hij nu een spion was of toch gewoon een overloper, de terugkeer van Dzhambetov is een succesverhaal voor Ramzan Kadyrov. Op het Telegram-kanaal van de Tsjetsjeense leider was in mei al te zien hoe Kadyrov zijn nieuwste strijder verwelkomt met een knuffel. Dzhambetov wordt er voorgesteld als een symboolfiguur, als iemand die eerst verkeerd was, maar uiteindelijk toch tot inkeer kwam en zich aan de “juiste” kant schaarde.