De Commissie Onderwijs van het Vlaams Parlement kwam donderdag samen om de resultaten van het PIRLS-onderzoek te bespreken. Volgens dat internationaal vergelijkende onderzoek is het niveau van begrijpend lezen van de Vlaamse leerlingen van het vierde leerjaar weer sterk gedaald. Lieven Boeve, de directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, wees er in de Commissie op dat volgens datzelfde onderzoek ook het zelfvertrouwen van onze leraren is gedaald, met mogelijk kwalijke gevolgen voor de onderwijskwaliteit.

“Tegelijk met dat tanende zelfvertrouwen sluipt volgens het onderzoek mogelijk een vorm van fatalisme in het onderwijs – de idee dat wat je doet toch geen zoden aan de dijk zet. Dat gevoel moeten we bestrijden, want als leraar is het gevoel hebben dat je het verschil kunt maken elementair”, zegt Boeve, die daarnaast ook wijst naar de aanhoudend negatieve beeldvorming over het onderwijs. “Die heeft niet enkel de urgentie rond het dalende onderwijsniveau terecht verhoogd, maar op den duur blijkbaar ook het vertrouwen van de leerkracht in zijn eigen professionaliteit aangetast.”

LEES OOK. Leesniveau Vlaamse tienjarigen bereikt dramatisch dieptepunt: zes conclusies uit nieuw rapport

De onderwijstopman bepleit een “neutralere taal” onder opiniemakers. “Nee, we doen het niet goed in de cijfers, maar dat probleem accuraat benoemen is nog iets anders dan de indruk geven dat leerkrachten al twintig jaar hun werk niet meer goed doen. Het taalgebruik is bijwijlen dramatiserend, alsof onze kinderen helemaal niet meer kunnen lezen en rekenen. Dat kunnen ze wél nog. Maar door in hyperbolen te spreken over ons onderwijsniveau, ondergraven we het geloof van de leerkracht in de eigen professionaliteit.”

Noodkreet

“We mogen zeker niet vergeten dat zo’n 60 procent wél nog het volste vertrouwen heeft ,” zegt Katrijn Denies, die als hoofdonderzoeker betrokken is bij de PIRLS-studie. Dat tegelijkertijd steeds meer leerkrachten openlijk durven aan te geven dat ze het vertrouwen in hun eigen kunnen kwijtraken, is wel “een belangrijk signaal” en een “noodkreet”.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Het dalende zelfvertrouwen van leerkrachten is zowel een oorzaak als een gevolg van de dalende onderwijskwaliteit, zegt ze. “Leerkrachten stellen vast dat hun leerlingen de lat niet meer halen en zoeken de oorzaak van dat probleem ook bij zichzelf. Ze geven aan moeite te hebben met sommige opdrachten. Er is dus nood aan meer ondersteuning en die moeten we bieden. ” Toch is er ook een keerzijde aan het groeiende gebrek aan zelfvertrouwen. Uit onderzoek blijkt dat het geloof in je eigen kunnen ook kan bijdragen tot meer succes. Een leerkracht die níét in zichzelf gelooft, zal geneigd zijn om ook minder van zijn leerlingen te verwachten. Terwijl het net zo belangrijk is om hoge verwachtingen te blijven stellen.”

LEES OOK. Veel ogen gericht op onderwijs na dramatische resultaten van leesniveau, maar vaststelling over ouders is zeer pijnlijk

Die neerwaartse spiraal doorbreken we volgens Denies niet door niet meer te berichten over dit soort onderzoek. “De vinger aan de pols houden is heel belangrijk. Wanneer we een diagnose stellen, moeten we wel benadrukken dat dat geen blaam is voor elke leraar en school. Er zijn allerlei factoren die ze zelf niet in de hand hebben en die hun job niet eenvoudig maken. We kunnen niet verwachten dat het onderwijsveld alle problemen zelf oplost. Als samenleving moeten we maximaal inzetten op omkadering van het onderwijs. Dit onderzoeksresultaat is een kans om sámen als maatschappij de leerkracht te ondersteunen.”

Intensieve trajecten

In zijn zoektocht naar oplossingen komt Lieven Boeve uit bij het streven naar een positievere beeldvorming van het lerarenberoep en bij pedagogische begeleiding van leerkrachten. “Door hen samen te brengen en met ze aan de slag te gaan in intensieve trajecten – volgend jaar organiseren we er al een negentigtal en die waren allemaal onmiddellijk volzet – willen we niet alleen het leesniveau van leerlingen verbeteren, maar ook het zelfvertrouwen van leerkrachten opkrikken.”

LEES OOK. Felle reacties na alarmerende resultaten over leesniveau van Vlaamse tienjarigen: “Wanneer schiet men eindelijk wakker?”

Volgens Boeve er is ook een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. “Enerzijds vragen we extra middelen voor pedagogische begeleiding, waar onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) sterk op bespaard heeft. Zo kunnen we nog meer scholen intensief begeleiden. Anderzijds is er natuurlijk het lerarentekort. Zolang we niet over de mensen beschikken, dweilen we met de kraan open”, besluit hij.