"Als we niets doen, gaan we allemaal ten onder": na scenaristen leggen ook Hollywood-acteurs werk neer

De Emmy-nominaties zijn net binnen, maar of de ceremonie kan doorgaan in september zoals gepland, is nog steeds onzeker. Zo'n 11.500 film- en televisieschrijvers die aangesloten zijn bij de vakbond van Hollywoodscenaristen (Writers Guild of America, WGA) hebben al sinds 2 mei hun pen neergelegd.

Sinds de opkomst van streamingdiensten als Netflix en Amazon Prime kampen ze met lage lonen en minder werkzekerheid. Ook de opkomst van artificiële intelligentie bedreigt hun beroep. Ze vrezen dat films en series binnenkort geschreven zullen worden door computers.

Eind juni dreigde de acteursvakbond SAG-AFTRA (Screen Actors Guild-American Federation of Television and Radio Artists), die maar liefst 160.000 acteurs vertegenwoordigt, er al mee het werk te zullen neerleggen. Ook steracteurs als Meryl Streep, Ben Stiller, Jennifer Lawrence en Rami Malek hadden eerder al openlijk hun bereidheid geuit om de set te verlaten.

Het overleg tussen de producenten, verenigd in Alliance of Motion Picture and Television Producers (AMPTP), en de acteurs werd met twee weken uitgesteld naar 13 juli. Tot middernacht lokale tijd kregen ze de tijd om tot een akkoord te komen, en nu blijkt dat een eerlijke deal uitbleef.

"Na meer dan vier weken onderhandelen, weigert de AMPTP nog steeds om een eerlijk akkoord te sluiten over belangrijke kwesties die essentieel zijn in de ogen van de leden van SAG-AFTRA", klinkt het in een persconferentie.

De acteursvakbond heeft daarom aangekondigd dat de 160.000 acteurs zich bij de 11.500 schrijvers voegen, en dat is geleden van 1960. De staking ging in op 14 juli om middernacht lokale tijd.

De cast van de nieuwe blockbuster "Oppenheimer", van regisseur Christopher Nolan, betuigde gisteren op de rode loper van de Britse première nog hun steun voor de vakbond in de aanloop naar het verdict. Toen de beslissing tot staken even later viel, verliet de cast prompt de première, nog voor de vertoning van start ging. 

Hoofdonderhandelaar Duncan Crabtree-Ireland noemt de staking "een laatste redmiddel". SAG-AFTRA-voorzitter Fran Drescher, tevens de ster van "The nanny", benadrukt dat ze het gewicht van de beslissing inziet.

"De ernst van deze stap is niet aan mij verloren gegaan of onze bestuursleden, die unaniem hebben gestemd om hiermee door te gaan", zegt Drescher. "De staking heeft gevolgen voor duizenden, zo niet miljoenen mensen in dit land en over de hele wereld. Mensen in verschillende sectoren," zegt Drescher.

"Eerst geloofde ik dat een staking kon worden afgewend, maar het is duidelijk dat we geen keuze hadden. We zijn het slachtoffer van een zeer hebzuchtige entiteit. Als we nu niets doen, gaan we allemaal ten onder."

Grote series als "Stranger things", "The white lotus" en zeker liveprogramma's als "Saturday night live" lopen al heel wat vertraging op door de staking van de schrijvers sinds begin mei. Als straks de acteurs mee staken, zouden ook de meeste resterende producties stilvallen. "De impact voor de studio's zal enorm zijn", zegt Björn Soenens in "De ochtend".

Waarover liggen de acteurs in conflict met de grote filmstudio's en streamingdiensten als Netflix, Apple, Amazon, Paramount en HBO Max? "Het gaat over een existentiële crisis", zegt Soenens. 

"Enerzijds hebben de streamingdiensten de werkomstandigheden voor acteurs erg veranderd", legt Soenens uit. "Acteurs worden te weinig gecompenseerd voor hun rol in films en series die worden aangeboden op streamingdiensten. Ze krijgen een vast bedrag dat op voorhand bepaald wordt, los van het feit of de productie een wereldwijd succes wordt."

En dat vindt ook acteur Matt Damon onacceptabel. "Acteurs zijn afhankelijk van dat residuele inkomen, terwijl ze dat vaak net nodig hebben om bijvoorbeeld een ziekteverzekering te kunnen afsluiten", reageerde hij in de aanloop naar de deadline. "We moeten de mensen aan de zijlijn beschermen. Niemand wil stoppen met werken, maar we moeten werken onder eerlijke contracten." 

Ook acteurs Nina Dobrev, bekend van "The vampire diaries", en Adam DeVine, van onder andere "Pitch perfect", benadrukken het belang van een goed en stabiel loon. "De bedrijven maken enorme winsten. Iedereen, van productie-assistent tot schrijver en acteur, zou genoeg moeten verdienen om hun familie te kunnen onderhouden."

Bovendien zijn de streamingbedrijven ook niet transparant, zegt scenarist Angelo Tijssens in "De ochtend", medeschrijver van de films "Girl" en "Close". "Diensten als Netflix geven weinig concrete cijfers over hoe vaak iets wordt uitgezonden zodat de juiste vergoeding berekend kan worden. Ook in België, bij VRT MAX bijvoorbeeld, blijft men schuw van cijfers."

Ook de werkzekerheid komt in het gedrang. "Acteurs hebben vaak maanden lang geen werk, om dan plots een maand wel te werken", zegt Soenens. "Vroeger had je gezelschappen waar een acteur vast in dienst was, nu werken ze met agenten. Dus geen werk is gelijk aan geen loon."

Anderzijds is er de angst dat artificiële intelligentie de acteurs zal vervangen. "Oudere acteurs vrezen voor hun job, want AI kan steeds jonge gezichten aanbieden", vertelt Soenens. "Computers kunnen ook stemmen inspreken of scenario's schrijven."

"De crisis gaat zowel over geld als over macht", zegt scenarist Tijssens. "Wie bezit mijn gezicht of stem, wie heeft het voor het zeggen?" Ze staken dus niet louter om de details in een contract, zegt ook Soenens. "Het gaat over hun voortbestaan. Daarom zijn ze ook bereid lang actie te voeren."