Vergunning voor ethaankraker Ineos in Antwerpse haven vernietigd: “Mokerslag voor Vlaamse economie”

Ruim een jaar geleden, meer bepaald op 7 juni 2022, ontving chemiebedrijf Ineos Olefins Belgium (IOB) van de Vlaamse regering een omgevingsvergunning voor de bouw van een nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen. Met het miljardenproject ‘Project One’ wil Ineos ethaan omzetten in ethyleen, een van de basisgrondstoffen voor de productie van plastic.

Maar veertien verenigingen - waaronder natuur- en milieuverenigingen als Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu en BOS+ - dienden een vernietigingsberoep in bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Zij wijzen op de mogelijke milieu- en klimaatrisico’s van het project. Ook de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland dienden elk een afzonderlijk beroep in. Zo is het Ineos-project volgens de provincie Noord-Brabant vergund zonder dat de effecten van de bijkomende stikstofdepositie passend zijn onderzocht. Het is in de zaak van de provincie Noord-Brabant dat de Raad zich nu inhoudelijk uitspreekt. In zijn uitspraak geeft de Raad voor Vergunningsbetwistingen de Nederlandse provincie gelijk.

KIJK. Ruim een jaar geleden ontving chemiebedrijf Ineos Olefins Belgium (IOB) een omgevingsvergunning voor de bouw van een nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen

Volgens de Raad heeft de Vlaamse regering “niet zorgvuldig beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal (een nabijgelegen natuurgebied over de grens met Nederland, red.)”. Daarnaast oordeelt de Raad dat de passende beoordeling, zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, in het aanvraagdossier “ontoereikend” is. De Vlaamse regering krijgt zes maanden de tijd om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen.

Daarnaast noemt de Raad de passende beoordeling, zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, “niet toereikend”. Zo voldoet de studie die Ineos zelf heeft toegevoegd volgens de Raad “niet aan de vereisten die het Hof van Justitie stelt”. “Het houdt niet voldoende rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied”, luidt het.

“De kraker van Ineos zou de eerste zijn op het Europese vasteland van de afgelopen 25 jaar”, betreurt schepen De Ridder de beslissing. “Het zou een ‘state of the art’ fabriek worden die voldeed aan de strengste voorwaarden.” Nog volgens De Ridder zou de ethaankraker geen gelijke hebben op vlak van duurzaamheid. “Als dit nu niet meer kan, kunnen we een streep trekken door onze industrie”, meent de schepen. “Het stikstofarrest is er, de vergunningenstop is er, ik roep iedereen op om zijn verantwoordelijkheid te nemen in belang van onze welvaart.

Nu de omgevingsvergunning vernietigd is, heeft Ineos Olefins Belgium niet langer de toelating de werken voor de ethaankraker uit te voeren. De Vlaamse regering krijgt nu zes maanden om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir laat het arrest analyseren, maar volgens haar toont de uitspraak alvast aan dat er dringend een stikstofdecreet nodig is. “De stikstofimpact van Ineos werd beoordeeld op basis van de ministeriële instructie uit 2021, wat meteen aantoont dat een verstrenging van de ministeriële instructie in afwachting van het stikstofdecreet wel degelijk verstandig is. Maar ook die zal niet sluitend zijn. De rechter zegt helder dat het regelgevend stikstofkader en de bijhorende maatregelen juridisch verankerd moeten zijn, vooraleer de beoordeling correct kan gebeuren”, aldus de N-VA-minister. Zij roept coalitiepartner CD&V daarom opnieuw op om haar ontwerpdecreet “zo snel mogelijk” goed te keuren.

Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) ziet in de uitspraak echter een bevestiging van de waarschuwingen voor de verschillende stikstofbehandeling tussen landbouw en industrie: “Dergelijke werkwijze wordt nu in deze zaak door de rechtbank op losse schroeven gezet”. Tegelijk wil Brouns “het hoofd koel houden”. “Onze rechters zijn gelukkig minder star dan in bijvoorbeeld Nederland.

Volgens de CD&V-minister zijn de deposities van het Ineos-project “zo laag dat we er mogen van uitgaan dat zo’n concrete passende beoordeling ons inziens geen probleem zou mogen opleveren, net zoals dat voor onze landbouwbedrijven veelal geen probleem mag opleveren. We hebben nu zes maanden om tegemoet te komen aan het arrest”.

Volgens Brouns creëert het arrest wel “een nieuwe realiteit”. “We zullen aan tafel moeten om het vergunningenkader met deze uitspraak te verzoenen”, klinkt het. “Dit is, zoals we altijd gezegd hebben, niet enkel een verhaal van landbouw. Het mag geen strop rond de nek worden van onze gehele economie”, besluit de CD&V-minister.

Ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) betreurt de beslissing. “Het gaat hier om een zeer belangrijk investeringsproject dat enorm belangrijk is voor de welvaart van Vlaanderen”, aldus Jambon. “We gaan het arrest nu minutieus juridisch analyseren en evalueren wat de redenen waren voor vernietiging, welke de consequenties zijn en hoe we kunnen remediëren.” Volgens Vlaams viceminister-president Bart Somers (Open Vld) “verliezen industrie, landbouw en onze welvaart vandaag”. Hij roept de Vlaamse coalitiepartners om opnieuw aan tafel te gaan. “Niet het eigen gelijk of korte termijngewin, maar het algemeen belang moet de leidraad zijn van regeringsleden”, zo stelt Somers op Twitter. “Er is nood aan oplossingen. Het akkoord is er. Tijd om het uit te voeren”, aldus nog Somers.

Groen-fractieleider Mieke Schauvliege zegt dan weer dat met de vernietiging van de vergunning de Raad voor Vergunningsbetwistingen niet alleen de vergunning van chemiereus Ineos “aan flarden heeft geschoten”, maar ook de ministeriële instructie van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir. “De regering moet dringend een sluitend decreet onderhandelen, want de stikstofcrisis is duidelijk nog lang niet op z’n eind’, stelt Schauvliege.

Volgens Schauvliege is de uitspraak nefast voor de ministeriële instructie van minister van Omgeving Zuhal Demir omdat daarin overal de norm van 1 procent voor de industrie gehanteerd wordt. “De Vlaamse regering zet de vakantie dus in met een stikstofcrisis die dieper is dan ooit”, aldus Schauvliege.

Antwerps Groen-voorzitter Bogdan Vanden Berghe is tevreden met de uitspraak. De Ineos-kraker zou ethyleen produceren - een grondstof voor nieuw plastic. “Dat daar nu een stokje voor gestoken wordt, stemt mij tevreden”, zegt Vanden Berghe. “De nieuwe ethaankraker vormde een rechtstreekse bedreiging voor de gezondheid van de Antwerpenaren en de Antwerpse natuur, maar dat kon de Vlaamse regering worst wezen”, zegt hij. Dat de Vlaamse regering nu wordt teruggefloten is volgens Vanden Berghe “een overwinning voor iedereen die in een gezonde stad wil leven en werken én voor de toekomst van onze haven”.

De vernietiging van de omgevingsvergunning duidt volgens Bond Beter Leefmilieu (BBL) op de dringende nood aan sterke maatregelen om de uitstoot van stikstof op natuurgebieden terug te dringen. “Het is een duidelijk signaal dat zowel de Vlaamse overheid als het bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid sterker moeten opnemen om de druk op het leefmilieu en de natuur te doen dalen”, klinkt het.

Voor BBL, dat samen met 13 andere milieuorganisaties in beroep ging tegen de vergunning, maakt dit arrest de nood aan een robuust stikstofkader duidelijk maar blijkt uit de beoordeling ook dat stikstof niet de enige problematische milieudruk in dit dossier is.

“Deze vernietiging toont nogmaals dat Vlaanderen dringend nood heeft aan sterke maatregelen om de uitstoot van stikstof op natuurgebieden terug te dringen”, zegt Heleen De Smet, beleidsexpert landbouw en voeding van BBL. “Het stikstofbad is overvol en het is aan de overheid om daar een juridisch robuust antwoord op te formuleren. Enkel zo bieden we garanties op natuurbescherming en rechtszekerheid voor landbouw, industrie en de bouwsector.” De organisatie herhaalt haar eis aan de bevoegde ministers om daaromtrent grondig en in het algemeen belang samen te werken.

“Het arrest van de Raad van Vergunningsbetwistingen met focus op stikstof zou vergeten dat er nog meerdere bezwaren zijn bij Ineos Project One. Dit project botst op tal van milieugrenzen: het heeft een grote klimaatimpact, houdt geen rekening met CO2-emissies doorheen hun waardeketen en heeft geen plan om circulair te worden. In volle klimaatcrisis een nieuwe fabriek bouwen op basis van schaliegas is niet verantwoord”, besluit Tycho Van Hauwaert, beleidsexpert industrie.