Na campagne tot in de Alpen: wordt Van Ypersele voorzitter van het VN-klimaatpanel IPCC, of is het voor de eerste keer een vrouw?
Komt er een Belg aan het hoofd van het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC)? Vanaf vandaag tot vrijdag komt het IPCC samen in Nairobi, de hoofdstad van Kenia, om een nieuwe voorzitter en nieuwe werkgroepen te kiezen. De Belgische klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele maakt een goede kans, maar het zou ook kunnen dat het voor eerst in 35 jaar een vrouw wordt.
Het IPCC? Het IPCC legt de beste internationale klimaatrapporten samen en wordt daarom ook wel eens "de gouden standaard" van de klimaatwetenschap genoemd. Het VN-klimaatpanel bestaat al sinds 1988. Het moet ons de volgende jaren door woelige klimaatwateren loodsen.
Het IPCC evalueert voor beleidsmakers wereldwijd de huidige toestand van ons klimaat en schetst de toekomstperspectieven. Het biedt ook oplossingen om de klimaatverandering tegen te gaan, en berekent wat bepaalde inspanningen concreet opleveren. Het IPCC legt evenwel geen concrete doelstellingen op aan landen.
In 2007 won het IPCC de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn werk.
Tot op de Mont Blanc: lukt het dit keer wel voor Van Ypersele?
Onze landgenoot Jean-Pascal van Ypersele heeft intensief campagne gevoerd, onder meer op Twitter (intussen X), en wil de job heel graag. In 2015 deed hij al eens mee. Ondanks zijn ervaring als voormalig vicevoorzitter van het IPCC zag hij Hoesung Lee uit Zuid-Korea toen zegevieren.
Van Ypersele is verbonden aan de universiteit van Louvain-la-Neuve als professor. Hij is Franstalig, maar spreekt naast Engels ook uitstekend Nederlands. Dit worden zijn drie prioriteiten als hij verkozen raakt:
- Inclusiviteit. Hij wil zoveel mogelijk wetenschappers uit ontwikkelingslanden, vrouwelijke wetenschappers en jonge onderzoekers betrekken bij de volgende klimaatrapporten "omdat zij de beste weerspiegeling zijn van de klimaatrealiteit van elke bewoner van onze kleine planeet".
- Een veel krachtiger stem van het IPCC in het klimaatdebat, "zodat niemand nog kan zeggen dat ze niet wisten dat de klimaatcrisis zo dringend was". De wetenschap moet daarom toegankelijker worden, zegt hij. Zelf wil hij ook dicht bij de "normale" mensen blijven staan.
- De nadruk leggen op oplossingen, want die zijn er, ook in het Zuiden, benadrukt Van Ypersele. De oplossingen betekenen voor hem een positieve boodschap en een van hoop te midden van vaak sombere klimaatberichten.
Opvallend: in zijn campagnevideo poseert Van Ypersele met een bordje op de top van de Mont Blanc, die hij in 2020 beklom. "Ik ben klaar om het IPCC naar nieuwe hoogtes te tillen", staat er te lezen. Evident wordt het niet, want de concurrentie is groot.
BEKIJK - Het campagnefilmje van Van Ypersele op YouTube:
Stevige concurrentie
Morgen, op de tweede dag van de conferentie in Nairobi (Kenia), zou de naam van de nieuwe voorzitter bekend moeten raken. Er zijn vier kandidaten:
- Thelma Krug (72, Brazilië), voormalig onderzoeker bij het National Institute for Space Research in Brazilië, gespecialiseerd in klimaatverandering en de rol van ontbossing. Ze werd in 2015 verkozen tot vicevoorzitter van het IPCC.
- Debra Roberts (62, Zuid-Afrika), biogeograaf met als specialiteit verstedelijking. Ze verdiende al haar sporen bij het IPCC en als invloedrijk persoon in internationale adviescommissies voor klimaatbeleid.
- Jean-Pascal van Ypersele (66, België), professor aan de Université Catholique de Louvain (UCL), fysicus en klimatoloog.
- Jim Skea (69, Verenigd Koninkrijk), professor Hernieuwbare Energie aan het Imperial College in Londen.
Eerste keer dat een vrouw is genomineerd
Van Ypersele krijgt dus stevige concurrentie. Bovendien zijn de IPCC-voorzitters tot nu toe altijd mannen geweest, en zou het wel eens tijd kunnen zijn voor een vrouw. "Het is de eerste keer dat een vrouw genomineerd is in 35 jaar", zegt professor Debra Roberts.
Er doen twee vrouwen mee, met elk eventueel een tweede primeur: Roberts kan de eerste Afrikaanse voorzitter worden, Krug de eerste uit Latijns-Amerika. Roberts zou kunnen rekenen op de steun van de Afrikaanse Unie die 55 landen omvat.
De twee vrouwen in de race kunnen elk voor een dubbele primeur zorgen
Van Ypersele is niet ongevoelig voor het thema van de gendergelijkheid dat speelt in aanloop naar de verkiezing. "Ik neem het op voor de vrouwen", verzekerde hij in eerdere interviews.
Skea countert door net als Van Ypersele te zeggen dat hij hard zal werken aan gendergelijkheid als hij verkozen wordt. In 2019 bleek dat het aantal vrouwelijke auteurs dat samenwerkte met het IPCC gestegen was van 10 naar 30 procent.
"Wat vaker op de vingers tikken"
Wie het ook wordt, de nieuwe voorzitter krijgt een heel belangrijke taak, want de klimaatcrisis zal de komende jaren alleen maar toenemen. De rol van het IPCC daarin blijft belangrijk en zal allicht enkel toenemen.
Dat is ook zo bij de jaarlijkse VN-klimaatconferentie waarin alle landen wereldwijd een gezamenlijk akkoord proberen te bereiken om het klimaat vooruit te helpen.
Het IPCC mag gerust wat strenger spreken tegenover landen die hun klimaatbeloftes niet nakomen
Critici zeggen dat het IPCC landen die hun beloftes niet nakomen, wat harder op de vingers zou mogen tikken. Tegelijk zou het IPCC soms wat harder mogen zijn in de communicatie, zeggen ze.
"Veel landen denken nog dat de opwarming van de aarde tot 1,5 graden kan worden beperkt, terwijl we afstevenen op 2,5 tot 3 graden extra. Misschien moet het IPCC eens focussen op wat dan zou moeten gebeuren om onze voedsel-, water- en gezondheidssystemen nog geregeld te krijgen", zegt ex-IPCC-voorzitter Sir Robert Watson.