OCAD volgt 80 nieuwe extremisten en terroristen op, maar totale aantal daalt licht
Vorig jaar zijn 80 nieuwe extremisten en terroristen op de lijst van OCAD beland, dat is de instelling die de dreiging in ons land analyseert. Daartegenover werden wel een 90-tal personen geschrapt. Dat gebeurt als ze positief evolueren en er duidelijk sprake is van een proces van herintegratie in de samenleving. In totaal werden in 2022 zo’n 700 mensen prioritair opgevolgd.
In 2022 hadden 215 dreigingsmeldingen in België te maken met terrorisme of extremisme, een aantal dat sterk vergelijkbaar is met 2021. Toen stond de eindteller op 218. "De belangrijkste doelwitten waren specifieke personen, politie, politieke autoriteiten, openbare gebouwen, het publiek in het algemeen en bepaalde gemeenschappen", staat in hun jaarrapport.
In de laatste drie maanden van vorig jaar merkte het OCAD een significante toename van het aantal dreigingen tegen politiediensten. Dat had te maken met de 29-jarige politieagent die in november overleed na een steekpartij in Schaarbeek. Die dader stond overigens op de OCAD-lijst. "Zulke tragische gebeurtenissen hebben een impact op het aantal ontvangen dreigingen, onder meer door een verhoogde waakzaamheid, maar ook door het "copycat effect", waarbij potentiële daders zich inspireren op een incident dat heeft plaatsgevonden."
Wat is OCAD?
Het OCAD is het Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse. Ze maken een situatieschets van in hoeverre ons land wordt bedreigd door individuen of groeperingen. Dat gaat van terrorisme tot extremisme en problematische radicalisering. Op basis van analyses is er ook een dreigingsniveau. Momenteel staat dat voor het hele land op niveau 2 of "gemiddeld", op een schaal van 4. Dat wil zeggen dat een aanslag weinig waarschijnlijk is.
Wat is de OCAD-lijst?
De OCAD-lijst is een databank met namen en informatie over potentieel gevaarlijke individuen of groeperingen in ons land die worden opgevolgd. De lijst werd in 2016 opgericht na de aanslagen in Zaventem en Maalbeek. Er staan hoofdzakelijk Syriëstrijders op, maar ook buitenlandse terroristische strijders en mensen die deelnemen aan terreurdaden in eigen land.
Hokjesdenken
Van de extremisten en terroristen op de lijst, hangt 87 procent het jihadisme aan, de extreme ideologie uit islamitische hoek die oproept tot het voeren van een "heilige oorlog" tegen "ongelovigen".
Iets minder dan 10 procent heeft banden met het rechts-extremisme. De bedreiging door links-extremisten blijft beperkt tot 2 procent. De overige 2 procent gaat over mensen met anti-establishmentgevoelens, die zich afkeren tegen het systeem.
Het proces van radicalisering in een extremistische en terroristische context blijft voornamelijk een probleem dat we in de grootsteden terugzien.
Veruit de meeste personen op de lijst zijn mannen. Slechts 1 op de 5 personen op de lijst is een vrouw.
Het OCAD raadt wel af om in hokjes te denken. "Het radicaliseringsproces is een heel individueel en complex gegeven", merken ze op in het jaarrapport. "De klassieke ideologieën bestaan zeker nog, maar er is een evolutie merkbaar naar een meer diffuus (verspreid, red.) gedachtegoed. Individuen maken een lappendeken van verschillende aspecten uit verschillende ideologieën, maar evengoed uit complottheorieën en desinformatie. Zo wordt een eigen wereldbeeld gecreëerd, dat vaak vertrekt vanuit persoonlijke ervaringen, grieven en frustraties."
Het internet, en vooral sociale media, speelt daarbij een belangrijke rol. "Mensen komen zo meer en meer in een ideologische bubbel terecht. Op die manier krijgen ze enkel nog die informatie of propaganda die hun wereldvisie bevestigt."
De coronapandemie was een versterkende factor voor dit fenomeen. "Tijdens de pandemie maakten bepaalde extremistische groepen of individuen dankbaar gebruik van frustraties en angsten ten aanzien van het virus en de maatregelen van de overheid. Zo droegen ze bij tot een grotere polarisering. Ook nadat de grootste emotie rond het virus ging liggen, zijn desinformatie en een afkalvend vertrouwen in de overheid gebleven. Daarnaast zijn ook nationale en internationale politieke ontwikkelingen dankbare onderwerpen om verdere verdeeldheid te zaaien."
Uitdagingen zijn groot
De uitdagingen voor ons land zijn nog steeds zeer groot, zegt OCAD-directeur Gert Vercauteren. "De dreiging verandert continu. Dat maakt dat we waakzaam moeten blijven en intensief blijven samenwerken tussen partnerdiensten."
"Ik wil benadrukken dat dit werk nooit af is. We mogen geen gas terugnemen in het delen van informatie noch in het plegen van overleg. Bovendien is het minstens even belangrijk om als samenleving weerbaarder te worden tegen extremistische propaganda. Vooral de online radicalisering vormt nog steeds een grote uitdaging."