Mogelijk het zwaarste dier dat ooit op aarde leefde: wetenschappers ontdekken nieuw soort voorouder van de walvis
Voor de kust van het huidige Peru is mogelijk het zwaarste dier ooit ontdekt: het gaat om een voorouder van de walvis die 39 miljoen jaar geleden leefde. Het dier was misschien wel zwaarder dan de blauwe vinvis. "Het is echt wel een unieke vondst", zegt de Belgische wetenschapper Olivier Lambert die mee het onderzoek deed aan VRT NWS.
Perucetus colossos. De naam geeft al een stevige voorzet: de vroege walvis die 39 miljoen jaar geleden voor de kust van het huidige Peru zwom, is mogelijk het zwaarste dier dat ooit leefde op aarde. De studie daarover is vandaag in het vakblad Nature verschenen.
De Perucetus doet mogelijk beter dan de blauwe vinvis die wij kennen. Een blauwe vinvis kan 100 à 190 ton wegen, de Perucetus zou tussen 85 en 340 ton gewogen hebben. Dat die schatting van de wetenschappers zo uiteen loopt, heeft onder meer te maken met het feit dat maar een klein deel van het skelet is teruggevonden: 13 gefossilisserde wervels en 4 ribben.
"Als je het mij zou vragen, zou ik gokken op een gewicht ergens tussenin, 150 tot 200 ton", vertelt Lambert aan VRT NWS.
BEKIJK - "Gigantisch dik en plomp", zo omschrijft Nederlandse expert deze oerwalvis:
Olivier Lambert is verbonden aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en schreef mee aan de studie, die het resultaat is van een samenwerking binnen een internationaal team.
De ontdekking gebeurde in de woestijn langs de zuidelijke kust van Peru. Onderzoekers beseften al snel wat voor een speciale vondst het was. Andere teamleden waren naar verluidt zelfs verbijsterd toen ze foto's zagen (zie onder). "De ruggenwervels waren echt enorm groot", vertelt Lambert. "En ze waren heel compact. We wisten meteen dat het om een heel zwaar dier moest gaan."
Elk van de 13 ruggenwervels woog meer dan 100 kilogram. Teamleden waren verbijsterd
Elk van de 13 wervels woog meer dan 100 kilogram. Er werden ook vier ribben gevonden van 1,4 meter lang. De wervels die onderzoekers vonden komen uit het onderste deel van de rug. Wellicht waren er nog een 7-tal wervels en 10 tot 15 wervels extra aan de uiteinden, schat Lambert. Maar die zijn niet gevonden. Het skelet moet 20 meter lang geweest zijn.
Een andere factor die de berekening onzeker maakt, is de densiteit van de biomassa. Bij huidige walvissen verschilt die ook van soort tot soort; de ene walvis is veel lichter dan de andere, ook al zijn ze ongeveer even groot. "We zijn voorzichtig te werk gegaan in onze berekeningen. Vandaar de brede schatting", vertelt Lambert.
Maar dat ze op zulke hoge getallen uitkwamen, verbaasde ze dus niet. "De verbazing was er vooral na de ontdekking", knipoogt Lambert. De onderzoekers pasten onder meer een 3D-scan en boringen toe op de fossiele wervels.
Het complete skelet alleen al moet 5 tot 8 ton gewogen hebben. Dat is twee tot drie keer zwaarder dan dat van de 25 meter lange blauwe vinvis die in het Natural History Museum in Londen hangt.
Pootjes, maar niet meer om mee te lopen
De Perucetus colossus leefde ongeveer 39 miljoen jaar geleden in het midden-Eoceen. Het dier is een nieuwe soort uit de groep van de intussen uitgestorven basilosauriden. Het gaat om de vroegste walvissen die de overstap maakten naar een volledig aquatische levensstijl.
Walvissen stammen af van gehoefde landdieren die in zee zijn gaan leven en in een eerste fase nog een amfibische levenswijze hadden. De Perucetus colossus was dat niet meer. "Hij leefde volledig in het water en kon niet meer lopen. De kleine poten die je ziet, zijn niet meer via het heupgewricht verbonden aan de wervelkolom", schetst Lambert.
Uit de basilosauriden zullen later de balein- en tandwalvissen ontstaan die we vandaag nog kennen.
Een bijzonder zwaar skelet, en dat heeft zijn redenen
Het skelet van de Perucetus is uitzonderlijk zwaar. Dat komt onder meer omdat extra bot werd aangemaakt op het buitenoppervlak van de skeletdelen. De wervels zien er daarom opgeblazen uit (pachyostose). De holtes binnenin blijken opgevuld met bot (osteosclerose). Dat alles maakt het skelet extra zwaar.
Een stabiele houding in het water kan handig geweest zijn om boven de zeebodem te zweven op zoek naar eten
Die fenomenen zijn geen teken van ziekte. Ze hadden een functie, en lieten het dier toe om beter te navigeren. "Zware botten werken als duikgewichten. Ze helpen de dieren om hun drijfvermogen, hun positie in de waterkolom, en hun trim te regelen - de positie van het lijf zelf", verklaart Lambert.
"Een stabiele houding in het water kan handig geweest zijn om boven de zeebodem te zweven op zoek naar schaaldieren, weekdieren en bodemvissen. Bovendien was zwaar zijn mogelijk ook een voordeel bij een sterke golfslag aan de kust."
Nieuwe visie op de evolutie
De ontdekking is om nog een paar redenen bijzonder. Het blijft tot nu toe de eerste in zijn soort, benadrukt Lambert. Nog nooit werden er onderdelen van een gelijkaardig dier gevonden op andere plaatsen. "Misschien heeft het dier slechts een korte periode geleefd. Of misschien zijn er gewoon weinig sedimenten waarin skeletten bewaard konden blijven."
De verschuiving naar een gigantische omvang blijkt nu een heel wat ouder fenomeen
Tegelijk werpt de ontdekking een nieuw licht op de wetenschap over de evolutie van de walvissen. Tot nu toe situeerden paleontologen de evolutionaire verschuiving naar een gigantische omvang, zoals we die vandaag zien bij baleinwalvissen, als een recent fenomeen. Ze dachten dat het zo'n 5 miljoen jaar geleden begon bij filtervoedende walvissen in open zee. "Nu weten we dat walvissen al 30 miljoen jaar eerder een gigantisch gewicht bereikten in de context van een kustgebied."
De fossiele overblijfselen worden bewaard in het Museo de Historia Natural, Universidad Nacional Mayor San Marcos in Lima.
