James Webb-ruimtetelescoop vindt 10 keer meer zwarte gaten dan verwacht
De James Webb-ruimtetelescoop, die eind 2021 werd gelanceerd, doet onvermoede ontdekkingen over zwarte gaten. Hij vindt er tot tien keer meer dan verwacht, waaronder ook enkele erg oude. Die ontdekkingen zullen ons de volgende jaren veel bijleren over het ontstaan van zwarte gaten en hun invloed op de ruimte eromheen.
Zwarte gaten fascineerden enkele van de meest briljante geesten van de vorige eeuw. En ze blijven tot de verbeelding spreken. Ze ontstaan wanneer zware sterren op het einde van hun levensduur imploderen en zo'n grote zwaartekracht krijgen dat ze zo goed als alles in hun buurt opslokken. Ook licht. Je kan ze dus niet met het blote oog zien. Tot nu toe is er nog maar twee keer een zwart gat op foto vastgelegd. En dan nog gaat het eigenlijk niet om het zwarte gat zelf, maar om de gloeiend hete gassen die eromheen wervelen.
De James Webb-ruimtetelescoop, die op 25 december 2021 gelanceerd werd, breidt nu in sneltempo onze kennis over die mysterieuze zwarte gaten uit. Hij ontdekte tot nu toe al tien keer meer zwarte gaten dan vooraf verwacht. En sommige daarvan zijn zo oud dat ze een inkijk geven in de babykamer van het universum.
Supermassieve zwarte gaten
Het wetenschappelijke magazine Nature lijstte deze week de ontdekkingen op die de James Webb-telescoop het voorbije jaar opleverde over "de stofzuigers van het heelal". Die overtreffen de stoutste verwachtingen van astronomen. Het gaat dan om zwarte gaten die erg veraf liggen, en die nu pas ontdekt kunnen worden dankzij de erg krachtige apparatuur van de James Webb-telescoop. Voordien waren wetenschappers aangewezen op telescopen die alleen de "helderste" zwarte gaten konden detecteren.
De James Webb-telescoop "bestudeert stukken van het heelal die we met de technologie van vroeger gewoon niet konden bereiken", zo citeert het magazine astrofysicus Rebecca Larson van het Rochester Instituut voor Technologie in New York.
De telescoop ontdekt nu vooral nieuwe supermassieve zwarte gaten. Dat zijn de zwaarste zwarte gaten met een massa die miljoenen tot zelfs een miljard keer groter is dan die van onze zon. Sommige van die zwarte gaten zijn bovendien de verste die ooit zijn waargenomen. Het alleroudste dat het voorbije jaar ontdekt werd, in het hart van het sterrenstelsel GN-z11, vormde zich waarschijnlijk al 400 miljoen jaar na de oerknal. Die oerknal vond 13,8 miljard jaar geleden plaats.
"Een van de grootste problemen van de moderne astronomie"
Wetenschappers hopen nu dat die stokoude zwarte gaten hen kunnen leren hoe zwarte gaten de ruimte om hen heen beïnvloeden, door de superhete gassen te bestuderen die eromheen stromen. Ze kunnen ook nieuwe inzichten opleveren in het ontstaan van zwarte gaten tijdens de babyjaren van het heelal.
Sommige moeten immers extreem snel gegroeid zijn tijdens die eerste honderden miljoenen jaren, sneller zelfs dan theoretisch mogelijk wordt geacht. Dat raadsel "is een van de grootste problemen van de moderne astronomie", zei de astronoom Masafusa Onoue van de Universiteit van Peking in juli nog in het magazine National Geographic.
De eerste resultaten van de James Webb-telescoop lichten nog maar een tipje van de sluier. Geschat wordt dat de telescoop het nog zo'n achttien jaar lang zal uithouden. Ook de astronomen van de toekomst wachten dus nog heel wat nieuwe ontdekkingen.