Popfenomeen Billie Eilish kleurt Main Stage op Pukkelpop: zijn er grenzen aan wereldwijd succes?

Vrijdag sluit Billie Eilish het hoofdpodium van Pukkelpop af. Goed nieuws voor wie haar deze keer nu ook eens wil horen. Misschien wordt ze straks niét voortdurend overstemd door een uitzinnig leger van fans, dat elke song woord voor woord mee krijst. Dat was vier jaar geleden immers het geval tijdens haar veelbesproken vuurdoop in Kiewit. Die kon rekenen op een hallucinante volksverhuizing en een manische ontvangst.

Niet onlogisch: in tijden waarin popmuziek al eens uit hetzelfde vaatje dreigde te tappen, klonk niemand zoals zij. De ogenschijnlijk minimalistische sound van Eilish was volstrekt uniek, de beats aanstekelijk als de neten. Opmerkelijk was ook de horror-esthetiek van haar clips en shows, met bloedbaden, spinnen en monsterachtige ogen.

Tegelijk wentelde Eilish zichzelf niet puberaal in duisternis en pessimisme. In haar teksten kaart ze loodzware thema’s aan, maar dan met een tears-for-fearsaanpak, bedoeld om jezelf achteraf béter te voelen. Die formule sloeg mondiaal aan. In 2019 was Billie Eilish even de Belangrijkste Popster ter Wereld.

Sindsdien is ze niet drastisch uit de gratie gevallen, al kon haar tweede album toch op merkelijk minder verhitte standjes rekenen. Met de - overigens uitstekende - opvolger Happier Than Ever onderging de zangeres een eigenzinnige metamorfose. Zelfs op de hoesfoto: wég was de rebelse, in flodderige kleren gehulde tomboy die hinkelde tussen emo, hiphop en goth.

Plots bleek ze toch niet vies van wat glitter en glamour, en ook op de cover van de Britse Vogue oogde ze bijna onherkenbaar. Eilish had haar zwarte lokken ingeruild voor een blonde coupe, en poseerde in een roze korset. Hoogverraad, vonden nogal wat fans van het eerste uur. Hun heldin had immers altijd aangegeven dat ze niet wilde dat haar lichaam gespreksonderwerp, laat staan geobjectiveerd werd. Dat maakte haar van meet af aan zo’n heerlijk vreemde eend in de bijt.

Maar met het wereldwijde megasucces leek de druk van bovenaf dan toch exponentieel toe te nemen, net als de eis om aan de norm te voldoen. En de weinig feministische norm in de popwereld is nu eenmaal: wees sexy. Een slijmgroene haaruitgroei, of de puberale sluipgeluiden van een nachtbeugeltje waarmee haar debuut opent, weken daar indertijd nogal van af. Maar een groot deel van de aantrekkingskracht van Eilish was toch net die ongegeneerde eerlijkheid? Zowel in haar muziek en hoe ze zichzelf presenteerde, stond ze broederlijk naast elke puber in diens slaapkamer.

Illustere voorgangers

Haar iets glamoureuzere tweede album leverde niettemin alweer verscheidene Grammy-nominaties op en miljoenen streams. Maar om even te vergelijken: ‘What Was I Made For’ voor de soundtrack van filmhit Barbie werd pas een maand geleden uitgebracht, en is op Spotify nu al 163 miljoen keer beluisterd. Méér streams dan pakweg de helft van alle songs op die vorige langspeler achter zijn titel kan zetten. En dat op twee jaar tijd.

Lijkt ze met die opvolger vervreemd geraakt van het grote publiek? Nou, néé. Of toch niet helemaal. Maar allicht leunt het introspectieve ‘What Was I Made For’ dichter aan tegen de besognes van haar spionkop dan de valkuilen van de roem waarover ze zingt op Happier Than Ever. Popster-problemen? Voordien gaf ze tieners en millennials nog een plekje onder de zon, en verklankte ze hun boosheid en verwarring.

Nu leek ze zélf vooral heel erg zoekende.

Muzikaal was Happier Than Ever achteraf bekeken ook een iets te baldadige overstap van moody mompelpop naar sensuele boudoirjazz, nostalgische triphop of een uitstap naar folk en bossanova. Ze trok zich ineens op aan iconen als Julie London, Frank Sinatra en Peggy Lee: artiesten die vooral in de platenbak van de (groot-)ouders van haar doelgroep terug te vinden zijn.

Ook zo bij de ouders van Billie Eilish overigens. Allebei verdienden ze de kost als acteur en muzikant, en ze stimuleerden hun kinderen - broer Finneas O’Connell schrijft als producer mee aan haar muziek - altijd om die creatieve kant van hun persoonlijkheid te verkennen. Dat verklaart allicht mee waarom Eilish zo’n avontuurlijke opvolger bedacht.

Maar ondanks zijn titel is het ook een unheimische plaat. Haar debuut was al een collage van nachtmerries en duistere dromen, maar Happier Than Ever openbaart zich als een ander soort angstdroom. Emotioneel misbruik, machtsspelletjes en een stuitend wantrouwen nemen er het leeuwendeel van de teksten in beslag. Ze zingt met een doelwit op haar rug, beseft dat kritiek onafwendbaar is. En uit élke windstreek komt. Dat is nu eenmaal collaterale schade van wereldfaam.

De popgeschiedenis is natuurlijk bezaaid met zulke Moeilijke Tweedes: platen die in de nasleep van gigantisch succes komen. Om het succes te kaderen: When We All Fall Asleep, Where Do We Go? was pas het zevende album van een vrouwelijke soloartiest, dat in de eerste week van de release meer dan 300.000 exemplaren sleet.

De illustere voorgangers op dat vlak waren Taylor Swift met 1989 en Reputation, Adele met 25, Beyoncé met Lemonade, Pink met Beautiful Trauma en Ariana Grande met Thank U, Next. Op gegeven ogenblik had Eilish ook meer songs simultaan in de hitlijsten staan dan eender welke vrouwelijke artiest ooit. Zowat élke song van haar debuut stond ooit tegelijk in de Billboard Top 100. De enige twee songs die ontbraken? De dertien seconden durende intro en afsluiter ‘Goodbye’.

Alles wat ze jaren voordien had aangeraakt, was trouwens ook al meteen in goud veranderd. De Amerikaanse zangeres was amper dertien toen ze een onlinesensatie werd. En nog voor ze haar rijbewijs haalde, of überhaupt een debuutalbum kon voorleggen, was ze wereldberoemd. Met een steeds aangroeiende rist hits verdween ze geen moment van de radar.

In de documentaire The World’s a Little Blurry (2021) zie je hoe fragiel zo’n popster dan wordt. Pas dan merk je ook weer hoe bespottelijk jong ze is. En vooral: een meisje van vlees en bloed. Ze gaat gebukt onder hevige tourette-tics en twee benen die al eens dienst weigeren (het souvenir van een ongeluk uit haar jeugd). Eigenlijk kon ze deze onvoorstelbare ride in the fast lane alleen maar overleven omdat ze zo’n liefdevol en hecht gezin als airbag had. Dat moést ook wel, want als rechtgeaarde popster weet je meteen hoe eenzaam het wordt aan de top.

Elke beweging van Billie Eilish werd tot in het bespottelijke uitvergroot, maar verrassend genoeg riep ze minder weerstand op dan andere populaire lotgenoten. Ze werd vanaf dag één eigenlijk omarmd door media en publiek. Haar prille leeftijd wordt daarbij wel eens aangehaald als verzachtende factor, maar mogelijk had Lana Del Rey eerder overschot van gelijk had toen ze dit jaar in het Franse tijdschrift Les Inrockuptibles sprak over het immense succes van “de goddelijk getalenteerde Billie Eilish”. Ze geloofde dat de meteorische opgang van Billie Eilish mee te danken is aan de tijdsgeest.

“Die had ze zeker en vast mee. Als Billie rond 2010 had gedebuteerd zoals ik, was ze net als ik onverbiddelijk aan het kruis genageld geweest. Indertijd was ik één van de enige jonge, vrouwelijke artiesten die tegen heilige huisjes durfde te schoppen. Billie neemt net zomin een blad voor de mond, maar toen zij doorbrak, was de wereld eindelijk klaar voor sterke, mondige vrouwen die geen taboe uit de weg gaan.”

Belichaming van rock-’n-roll

Billie Eilish plaveide zo ook mee het pad voor heel wat vrouwelijke artiesten, die catchy pop aan eigenzinnigheid proberen te lijmen: van Olivia Rodrigo tot pakweg Pommelien Thijs bleek de Amerikaanse superster een invloedrijke wegbereider. Tegelijk drukt de oude garde haar ook dicht tegen de borst. Andy Cairns van de nineties-veteranen Therapy? noemde ‘Bad Guy’ onlangs nog onomwonden de beste festivalhymne ooit. Dùh! En Josh Homme van Queens of the Stone Age was ook al vol lof over haar in zijn podcast: “Live is ze geweldig. En ze maakt alles zelf, met haar broer. Heel cool.” Een oude rot als Dave Grohl van Foo Fighters vindt haar dan weer de belichaming van rock-’n-roll, maar ook Thom Yorke van Radiohead wierp haar al bloemetjes toe.

Het doet vermoeden dat opgroeiende fans Billie Eilish niet snel zullen ontgroeien. Allicht wordt ze straks gepasseerd door andere, jongere sterren. Maar naar alle waarschijnlijkheid zullen hun hoogdagen niet te vergelijken zijn met de door Guinness World of Records opgetekende successen van de superster. En zelfs als haar muzikale ster taant, hoeft het niet het eind van de wereld te zijn. Dat bewees ook Lady Gaga eerder.

Dit jaar maakte Eilish haar acteerdebuut in de serie ‘Swarm’, een nieuwe thrillerreeks van Donald Glover aka Childish Gambino. Zou het de opstap naar een nevencarrière kunnen betekenen? Sowieso weigert ze in de mallemolen van de muziekindustrie mee te gaan, of toe te geven aan de grillen van media en publiek.“Zolang je in jezelf gelooft, ben je goed bezig,” zei ze aan Music Choice. “Dus is het mij aan mezelf de moeite waard te voelen. If you want to please people, make sure you’re pleased first.”

Billie Eilish speelt vrijdag 18 augustus op de Main Stage van Pukkelpop.