Tips van vermogensbeheerders om een erfenis te plannen: ‘Dit zou al een eerste grote hulp zijn voor je nabestaanden’

Miek Vandecasteele en Frederic Dedeurwaerdere zijn partners bij accounting- en consultingkantoor Baker Tilly. “Een erfenis is een onderwerp waar de meeste mensen niet graag over praten”, zegt Miek Vandecasteele. “Jonge mensen zien er ook de noodzaak niet van in. Maar het is nuttig om te bekijken wie wat zou erven bij je overlijden, en hoeveel ze zouden betalen aan erfbelasting. Al is het maar om te weten of er ergens een probleem is. Niet-getrouwde samenwonenden denken vaak dat hun partner dezelfde bescherming geniet als een huwelijkspartner, maar tenzij je een testament opmaakt, is dat niet zo.”

1. Maak een inventaris

Bij een erfenis gaat het om twee grote zaken: wie zal er iets erven, en wat erven ze precies? “Vooral het ‘wat’ van een erfenis is niet zomaar duidelijk”, zegt Frederic Dedeurwaerdere.

“Bij een koppel is één partner meestal zeer goed op de hoogte van het financiële luik, terwijl de andere en de kinderen mogelijk minder op de hoogte zijn. Wanneer de eerste partner sterft, kan dat voor onaangename verrassingen zorgen. Daarom is inventariseren belangrijk: welke contracten zijn er, welke verzekeringen betaal je bij welke makelaar of maatschappij, waar heb je spaarrekeningen en hoeveel geld staat daarop, wat zijn wachtwoorden van belangrijke accounts, enzoverder. Die gegevens centraliseer je best in een digitale kluis. Dat zou al een eerste grote hulp zijn voor je nabestaanden.”

“Wie het vermogen erft, is meestal wel duidelijk”, aldus Miek Vandecasteele. “Zo krijgt de langstlevende huwelijkspartner in principe het vruchtgebruik en de kinderen de blote eigendom. Dat betekent onder meer dat de langstlevende huwelijkspartner in de gezinswoning blijft wonen of de huurinkomsten krijgt van een woning die hij of zij verhuurt.

De tegenhanger van het vruchtgebruik is de blote eigendom. Kinderen erven bij wijze van spreken de bakstenen van de woning, maar ze kunnen pas iets doen met het vastgoed wanneer de langstlevende partner overlijdt en ze volle eigenaars worden. We raden aan je gezinssituatie in kaart te brengen en te bekijken wat de wettelijke erfregels teweeg zouden brengen bij een overlijden. Blus dan ook meteen eventuele brandjes.”

2. Maak een testament

“Als je van de erfregels wilt afwijken, kan je een testament opmaken”, gaat Miek Vandecasteele verder. “Een testament is bijvoorbeeld noodzakelijk wanneer je een partner iets wilt nalaten terwijl je niet bent getrouwd. Anders krijgt die persoon na je overlijden niets, ook al woonden jullie dertig jaar samen. Enkel de wettelijk samenwonende partner erft het vruchtgebruik op de gezinswoning.

We raden aan om je te laten adviseren door een expert bij het opstellen van een notarieel testament. Die persoon heeft de juiste juridische kennis, zal je wensen correct verwoorden en kan vertellen wat mogelijk is en wat niet. Dat advies heb je niet wanneer je thuis zelf dingen in je testament noteert, waardoor je misschien toch niet zou bekomen wat je wilt.

Een handgeschreven testament met ondertekening en datum heeft dezelfde bewijskracht als een notarieel testament, zolang niemand het betwist. Iemand die zich benadeeld voelt, kan claimen dat het testament niet rechtsgeldig is omdat het bijvoorbeeld niet door de overledene zelf is geschreven, de overledene wilsonbekwaam was of dat iemand de persoon onder druk zette om in zijn voordeel een testament op te maken. Bovendien kan een handgeschreven testament verloren geraken, terwijl een notarieel testament altijd geregistreerd is in het Centraal Register der Testamenten (CRT).”

“Het is heel belangrijk dat je, wanneer nodig, het testament herziet. Een jong koppel met minderjarige kinderen en een beperkt vermogen heeft vaak de voorkeur dat het vermogen in volle eigendom naar de langstlevende partner zou gaan, maar hetzelfde gezin zou zich twintig jaar later meer kunnen vinden in een andere regeling. Wanneer er een kind bijkomt of meerderjarig wordt, je een nieuwe partner hebt of een groter vermogen hebt opgebouwd, kan je nagaan of de wettelijke erfregels of je meest recente testament nog aan je wensen voldoet.”

3. Overlijdensverzekering

Een overlijdensverzekering is volgens de experten naast het testament en huwelijkscontract een van de beste manieren om je nabestaanden te beschermen. Frederic Dedeurwaerdere: “Er zit heel wat vermogen in vastgoed of een familiale onderneming, bijvoorbeeld, maar je nabestaanden moeten er erfbelasting op betalen. Weet dat erfbelasting tussen partners en kinderen kan oplopen tot 27 procent en zelfs tot 55 procent in alle andere gevallen. Dankzij een overlijdensverzekering krijgt de nabestaande bij het overlijden meteen een som geld waarmee die de belasting kan betalen.

Op je 30 of 40 denk je nog niet aan schenkingen aan de kinderen om zo erfbelasting te vermijden, maar om de periode tot een latere leeftijd te overbruggen kan een overlijdensverzekering interessant zijn. Hoe jonger je bent, hoe goedkoper de verzekering is en je kan die te allen tijde verminderen of opzeggen.”

4. Erfovereenkomst

Miek Vandecasteele: “Een erfovereenkomst betekent niet dat je in overleg met de kinderen de verdeling maakt van je toekomstige nalatenschap. Wel is het een familiepact om scheeftrekkingen, ontstaan door schenkingen of ander voordelen aan de kinderen recht te zetten.

Stel dat het oudste kind op 25-jarige leeftijd bij de aankoop van een woning een som geld kreeg via schenking. Het jongste kind blijft tot zijn 30 gratis thuis wonen. Als ouder vind je dat de kinderen elk een gelijk financieel voordeel hebben gehad, maar bij het verdelen van de nalatenschap zal de som geld in rekening worden gebracht en het gratis thuis wonen niet. Het oudste kind zal dus minder krijgen bij de verdeling van de nalatenschap. Dat kan lijden tot een conflict tussen de kinderen. Je kan dat vermijden door een erfovereenkomst op te stellen waarbij je die verrekening uitschakelt.”

5. Let op met schulden

Een erfenis kan een giftig geschenk zijn. Als een nabestaande vooral schulden erft, spreken we van een deficitaire nalatenschap. “Je kan een nalatenschap alleen ‘zonder meer’ aanvaarden als je de financiële situatie van de overleden persoon goed kent. Daarom is die inventaris zo belangrijk”, legt Frederic Dedeurwaerdere uit. “Weet je het niet zeker, dan kan je om jezelf te behoeden eerst nagaan wat je allemaal zou erven.

Bij een aanvaarding ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’ vraag je aan de notaris om zowel de bezittingen als de schulden op te lijsten. Zijn er meer schulden dan bezittingen, dan erf je niets en moet je niet opdraaien voor de schulden. Let wel op dat je niets doet dat erop zou wijzen dat je de erfenis ‘zuiver’ aanvaardt, zoals een auto op jouw naam laten zetten. Bij een zuivere aanvaarding draai je immers wel op voor de schulden.”

“Het is natuurlijk ook mogelijk om een erfenis te weigeren”, benadrukt Miek Vandecasteele. “Dat zien we niet vaak, maar het kan. Als kinderen bijvoorbeeld al jaren geen contact hebben met een ouder en geen zin hebben om de financiële zaken uit te pluizen en vermoeden dat er veel schulden zijn, dan kunnen ze de nalatenschap verwerpen.”