Kiev vraagt nu ook Zweeds gevechtsvliegtuig en Duitse kruisraket: ‘Zo kan Oekraïne weer het initiatief nemen’

De toegezegde F-16’s uit Nederland en Denemarken zijn nog niet geleverd aan Oekraïne, maar de regeringen uit andere Europese landen voelen dezer dagen de druk om andere wapenwensen in te willigen. Het Oekraïense tegenoffensief leidt slechts mondjesmaat tot terreinwinst, dus heeft Kiev alle redenen te blijven hameren op meer, meer, meer.

Een van de zaken op het wensenlijstje bevindt zich in Zweden: de gevechtsjager van Saab, Gripen. “Veruit de meest geschikte kandidaat van de beschikbare westerse gevechtsvliegtuigen”, zo noemde de Britse denktank Rusi het toestel waarop de Zweden vertrouwen om hun land te verdedigen.

In tegenstelling tot de F-16 is de Gripen makkelijk in te zetten. Het toestel kan opstijgen en landen vanaf een klein vliegveld met een korte landingsbaan, zelfs vanaf een snelweg. Ook zijn de Zweedse gevechtsjagers makkelijker en goedkoper qua onderhoud.

Om de druk op Stockholm te verhogen, bezocht de Oekraïense president Zelensky dit weekeinde daarom ook Zweden, na zijn succesvolle tour langs Nederland en Denemarken. Het mocht niet baten: Zweden wil geen enkele van de bijna honderd Gripens kwijt. “We hebben ze nodig voor de verdediging van ons grondgebied”, aldus minister van Defensie Pal Jonsson.

Het maakt dat Oekraïne vooralsnog moet hopen op meer F16’s. Daarvan zijn er genoeg in de wereld. In totaal hebben 26 landen het Amerikaanse gevechtsvliegtuig aangeschaft, goed voor ruim vierduizend toestellen. En omdat veel landen hun F-16’s geleidelijk vervangen door de F-35, komen er ook steeds meer toestellen beschikbaar.

Normaal gesproken gaan afgeschreven F16’s naar landen die geen miljarden hebben te besteden voor hightechjagers zoals de F-35. Zo besloot Noorwegen vorig jaar 32 F-16’s voor zo’n 400 miljoen euro te verkopen aan NAVO-partner Roemenië. Ter vergelijking: een F-35 kost gemiddeld nu 72 miljoen euro per stuk.

De toestellen mogen dan oud zijn, afdankertjes zijn het geenszins. Sinds eind jaren tachtig zijn honderden ervan gemoderniseerd door landen als Noorwegen en Nederland, zodat ze nog decennia mee konden. Ze kregen een nieuwe radar, evenals modernere computers en sensoren. “De Noorse F-16's behoren tot de best onderhouden”, aldus de hoge Noorse defensiefunctionaris Gro Jaere bij de bekendmaking van de deal met Roemenië.

Oekraïne hoopt ook landen te paaien die hun overbodige F-16’s slijten aan het Amerikaanse bedrijf Draken International. Draken koopt regelmatig F-16’s op, omdat het contracten heeft gesloten met de VS om onder andere te fungeren als ‘oefenvijand’ bij trainingen en militaire oefeningen. Ook Nederland verkocht twee jaar geleden twaalf F-16’s aan dit bedrijf. Europese landen zullen nu onder druk komen te staan om af te zien van deze commerciële optie en te kiezen voor Kiev.

Kruisraket Taurus

Ook als het gaat om de leverantie van andere wapensystemen, zal het Nederlands-Deense F-16-besluit landen ertoe kunnen aanzetten om overstag te gaan. In Duitsland heeft de levering van de straaljagers de hoogoplopende discussie aangewakkerd over levering van de kruisraket Taurus. Deze geavanceerde raket lijkt op de Britse Storm Shadow die Oekraïne al sinds mei met succes inzet om Russische hoofdkwartieren en logistieke bases aan te vallen.

Omdat de Taurus een veel groter bereik heeft, zo’n 500 kilometer, heeft bondskanselier Olaf Scholz tot nu toe de levering kunnen tegenhouden. Scholz zou volgens Duitse media het bereik van de kruisraket technisch willen beperken, omdat hij bang is dat Oekraïne Russisch grondgebied gaat aanvallen en de oorlog daarmee verder escaleert. Om deze reden weigert de Amerikaanse president Joe Biden al sinds vorig jaar om een soortgelijke raket, de Atacms, in handen van de Oekraïners te geven.

De druk wordt steeds groter op Scholz en Biden om het Britse voorbeeld en dat van de Fransen, die onlangs de Scalp-kruisraket hebben gestuurd, te volgen. “De F-16 kan samen met de Taurus ervoor zorgen dat Oekraïne weer het initiatief kan nemen”, aldus CDU-parlementariër Roderich Kiesewetter, een voormalige legerofficier, maandag in een interview met dagblad Die Welt. “Met de Taurus kunnen de Russische aanvoerlijnen worden afgesneden.”

Ook minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock van Die Grünen vindt dat snel een besluit moet worden genomen. “Dat elke dag telt, hebben we de afgelopen anderhalf jaar al moeten begrijpen”, aldus de minister. Ze noemde de vergaande beslissing van Nederland en Denemarken “een prachtige dag voor Oekraïne en Europa”.