Van "privékok" van Poetin tot vervelende luis in zijn pels: wie is Wagnertopman Prigozjin?
Jevgeni Prigozjin werkte zich als cateraar op tot vertrouweling van de Russische president Vladimir Poetin, maar groeide als topman van de paramilitaire Wagnergroep uit tot een vervelende luis in zijn pels. Met zijn militie trok hij deze zomer zelfs naar Moskou. Nu zou hij zijn omgekomen bij een vliegtuigcrash.
Jevgeni Prigozjin is een Russische zakenman en oligarch met erg nauwe banden met de Russische president Vladimir Poetin. Hij staat lange tijd aan het hoofd van een cateringbedrijf dat aan het Kremlin levert. En wordt daarom vaak de "privékok" van Poetin genoemd. Via de catering klimt hij op tot de inner circle rond de Russische leider.
Prigozjin beperkt zich niet tot lekkernijen en feestdissen. Als in 2014 Dimitri Oetkin de paramilitaire organisatie Wagnergroep opricht, is het bedrijf dat erachter zit, PMC Wagner, in handen van Prigozjin. Initieel is zijn betrokkenheid bij Wagner in nevelen gehuld. De omstreden groep duikt op in allerlei conflictgebieden: van Oost-Oekraïne over Syrië tot Soedan.
De Russische wet laat geen paramilitaire organisaties toe. Experten noemen de Wagnergroep een verdoken vertakking van het Russische leger, een soort "privéleger van Poetin". De groepering kan hierdoor opereren zonder dat ze rekening hoeven te houden met een wettelijk kader en dat leidt tot massale mensenrechtenschendingen in de gebieden waar ze actief zijn.
De gesneuvelde huurlingen hoeven ook niet in de officiële statistieken opgenomen te worden. Ze maken immers geen deel uit van het "echte Russische leger". Daardoor kan de situatie aan het front iets rooskleuriger voorgesteld worden. De situatie met Wagner is daarom een tijdlang erg voordelig voor president Poetin. Maar hoe langer de oorlog duurt, hoe groter Wagner uitgroeit tot een serieus probleem.
Waar Prigozjin initieel een tijdlang ontkent banden te hebben met Wagner, groeit hij naarmate de oorlog in Oekraïne aansleept uit tot een soort officieuze woordvoerder van de paramilitaire groep. Op dagelijkse basis verschijnen er filmpjes op de sociale mediakanalen van de Wagnerbaas. Zeker de laatste maanden steekt hij daarin zijn kritiek op de Russische legerleiding niet onder stoelen of banken.
Begin mei haalt hij in een opvallende video loeihard uit naar de Russische legerleiding. Terwijl hij in een weide vol gesneuvelde Wagnersoldaten staat, hekelt hij de munitieaanvoer vanuit Rusland. Hij dreigt om zijn troepen uit Bachmoet, de Oost-Oekraïense stad waar dan al maanden hevig om gevochten wordt, terug te trekken, maar doet dat uiteindelijk niet.
BEKIJK - Woedende Wagnerbaas haalde hard uit naar Russische legerleiding:
Terwijl het voorjaar vordert, wordt de kritiek van Prigozjin steeds harder en harder. Die kritiek is gericht aan de Russische legerleiding, maar - tussen de regels door - ook steeds meer aan Poetin. Daarna zijn er incidenten waarbij Wagnertroepen Russische officieren gevangen nemen en opvoeren in video’s, en zijn er geruchten dat Prigozjin strategische informatie zou lekken aan Oekraïne.
In een videoboodschap eind juni beschuldigt de Wagnerbaas de Russische legerleiding ervan bewust een van zijn basissen te hebben aangevallen met raketten. Daarbij zouden veel strijders van Wagner om het leven gekomen zijn. Hij besluit daarop de strijd naar de Russische legertop zelf te brengen. Zijn mannen nemen eerst vrij makkelijk het militaire hoofdkwartier in Rostov aan de Don over en trekken daarna in konvooi richting Moskou.
Hier en daar komen berichten binnen van korte gevechten, maar al bij al lijken weinigen de Wagnermilitie tegen te houden op hun tocht naar de Russische hoofdstad. Het gezichtsverlies voor de Russische president Vladimir Poetin is groot. Die reageert furieus en beschuldigt Prigozjin en Wagner van verraad.
Het huurlingenleger staat op amper 200 kilometer van Moskou als hun leider plots het signaal geeft om rechtsomkeer te maken. Hij heeft een telefoontje gekregen van de Wit-Russische president Aleksander Loekasjenko, die met hem een deal weet te sluiten. Prigozjin wordt verbannen naar Wit-Rusland en in ruil wordt hij niet vervolgd.
Zijn militieleden krijgen de keuze: opgaan in het Russische reguliere leger of mee naar Wit-Rusland met hun leider. Al zijn de details van de uiteindelijke deal nooit echt helemaal duidelijk geworden.
BEKIJK - President Poetin haalt uit naar de opstandelingen:
Los van een audioboodschap en enkele foto's in Moskou, verdwijnt Progzjin grotendeels van de radar. Tot eerder deze week. Dan is er een eerste echt volwaardige videoboodschap sinds de opstand. Daarop is de topman te zien, naar eigen zeggen ergens in Afrika.
In de video die gretig gedeeld wordt via Telegram vertelt Prigozjin dat zijn Wagnergroep bezig is met "verkennings- en opsporingsoperaties om Rusland nog groter te maken op alle continenten, en Afrika vrijer te maken". "We brengen gerechtigheid voor het Afrikaanse volk en veranderen het leven van Al Qaeda, IS en andere criminelen in een nachtmerrie", zegt hij nog.
BEKIJK - Prigozjin staat op een zandvlakte, mogelijk ergens in Afrika:
En nu dus is er het nieuws dat hij mogelijk zou zijn omgekomen bij een vliegtuigcrash in de buurt van Moskou. Hij zou gisteren terug zijn aangekomen in Rusland na een verblijf in Afrika. Of Prigozjin effectief is omgekomen is niet helemaal duidelijk. Zijn naam staat alvast op de passagierslijst, maar of hij ook echt aan boord was, is nog niet bevestigd.