Onweer? Trek toch maar de stekker uit het stopcontact
Je kent de goeie raad ongetwijfeld nog van vroeger: trek bij onweer de stekker van het televisietoestel uit het stopcontact. Maar toen hadden tv’s nog een beeldbuis. Moet dat dan ook nog met de flatscreens van tegenwoordig? “Meer dan ooit”, zegt wetenschapsjournalist Koen Wauters. Dit is waarom.
Caroline groeide op in de Vlaams-Brabantse gemeente Waanrode. "Ons huis stond op een steenworp van een grote elektriciteitsmast", vertelt ze. "Toen had een tv nog een dikke beeldbuis en een kabel. Bij elk straf onweer snelden wij naar binnen om alle stekkers uit de muur te trekken.”
Caroline doet dat vandaag nog altijd. Toen ze bij het meest recente onweer met de stekker in de hand stond, vroeg ze zich af dat nog wel nodig is. “Want tv's zien er intussen helemaal anders uit en in plaats van met de kabel verloopt alles digitaal."
Stekkers uittrekken is nog belangrijker dan vroeger
Wetenschapsjournalist Koen Wauters van VRT NWS vindt het meer dan ooit aan te raden om de stekkers van onze toestellen uit het stopcontact te trekken.
“Alle apparaten met elektronica kunnen beschadigd worden en dat zijn er vandaag nogal wat. De televisie, de telefoon … in bijna elk elektrisch toestel zit er tegenwoordig elektronica. Dus ook in een afwasmachine, een droogkast of een condensatieketel op gas.”
Slaat de bliksem in op je huis, dan zullen heel wat hedendaagse toestellen dat niet overleven
In extreme gevallen ontstaat na een blikseminslag brand. In minder erge gevallen branden onderdelen duidelijk zichtbaar door. “Maar meestal is de impact subtieler. Elektronica bestaan uit hele kleine elektrische schakelingen. De overspanning die de bliksem veroorzaakt kan ervoor zorgen dat bepaalde contactjes niet goed meer werken, of dat de isolatie beschadigd raakt”, zegt Wauters.
Het resultaat is vaak dat je toestel niet meer te herstellen valt. “Bij grotere apparaten, een gasgeiser bijvoorbeeld, kun je bijvoorbeeld nog het volledige elektronisch bord vervangen. Of wanneer de bliksem inslaat op een auto, kan het volstaan om de elektronica te vervangen. De mechanische onderdelen zoals de motor werken dan nog. Bij kleinere toestellen is dat anders.”
De kracht van 100 miljoen volt
Bliksem ontstaat door statische elektriciteit, die wordt opgewekt door wrijving. Net zoals wanneer je over een ballon wrijft of een plastic kam door je haar haalt.
“Alleen zijn het bij onweer ijskristallen in de wolken die over elkaar wrijven”, legt Wauters uit. “Dat kan een spanning opwekken die soms oploopt tot wel 100 miljoen volt. Een groot verschil met de werkspanning van 230 volt bij onze toestellen. Wanneer de bliksem via de elektrische leidingen in je toestellen terechtkomt, krijgen die een stevige schok.”
Op jaarbasis slaat de bliksem in ons land ongeveer 18.000 keer in. Volgens het KMI is de kans dat je als mens getroffen wordt 1 op 3 miljoen per jaar
Dus: stekkers uittrekken. Tenzij je een bliksemafleider hebt. “Bliksem of elektriciteit kiest de kortste weg. Lucht is een slechtere geleider dan metaal, water of hout. Als er naast je huis pakweg een hoge mast staat, is de kans groot dat de bliksem daarop invalt. Maar ga nooit bij een boom staan, want die kan exploderen door de inslag.”
Check je verzekeringspolis
Er bestaan toestellen die je in het stopcontact kunt steken om - in geval van nood - de bliksem te stoppen, maar die zijn duur. Check eerst je verzekeringspolis voor je erin investeert: meestal is bliksemschade opgenomen in de brandverzekering.
Al wil je uiteraard niet dat je sommige toestellen moet vervangen. Denk maar aan je computer, waar je die honderden fraaie kinder- en vakantiefoto’s op bewaart.