‘Mooi om te zien hoe de oudere jongens meteen begrepen dat ze hem ruimte moesten geven’: op deze school pakken ze het net ietsje anders aan

In elke school wordt met de nodige spanning uitgekeken naar 1 september. Maar in De ruimtevaarder, een nieuwe school voor buitengewoon onderwijs in Dentergem, waren de zenuwen toch nog een tikkeltje meer gespannen. Trots wijst medeoprichter en directeur Bjorn De Smet (45) naar de muurschildering in de inkomhal. “Die is volledig nieuw, net zoals eigenlijk alles. Tot gisteren hebben we zitten schilderen. Normaal ben ik niet zo’n deadlinepersoon, maar we konden niet anders. Pas in april vernamen we dat we konden opengaan.”

De ruimtevaarder is een van de dertien nieuwe scholen voor buitengewoon onderwijs die dit schooljaar van start gaan. Die extra plekken zijn meer dan welkom. In verschillende regio’s moeten leerlingen nog steeds anderhalf uur op de bus zitten om op school te raken.

“Dat was in deze regio niet anders”, zegt De Smet. De 24 leerlingen in zijn nieuwe school hebben een emotionele of gedragsstoornis (type 3). “Voordien moesten deze leerlingen naar Deinze, Kortrijk of Roeselare om een school te vinden. Binnen een straal van 20 kilometer was er geen plaats voor hen.”

De school bevindt zich in een gebouw van woon-zorgcentrum Mariaburcht. Die bewoners verhuisden onlangs naar een nieuwe vleugel. Toch is het de bedoeling dat de leerlingen en bewoners wekelijks met elkaar in contact komen. Er worden ateliers georganiseerd waarin bewoners en kinderen samen kunnen knutselen of muziek maken. De ouderen krijgen de kans om voor te lezen aan de jongeren, terwijl de jongeren op stap kunnen met bewoners, bijvoorbeeld naar het nabije dierenpark. “We geloven sterk in die intergenerationele samenwerking”, zegt De Smet. “We geloven dat de ouderen de jongeren rust kunnen bijbrengen. Omgekeerd denken we dat de bewoners zullen opleven door de nieuwsgierigheid en het enthousiasme van de kinderen.”

Bewoner Yvan (80) kan zich alvast vinden in het initiatief. “Ik ben wel benieuwd om de kinderen te ontmoeten. Buiten onze familie hebben we hier nog weinig bezoek. Die kinderen gaan vast wat leven in de brouwerij brengen.”

Het is niet het enige wat De ruimtevaarder een stukje anders aanpakt dan andere scholen. Leerlingen worden er in kleine klasjes verdeeld op basis van hun cognitieve en emotionele capaciteiten, niet (alleen) op basis van hun leeftijd. De kinderen krijgen les in prikkelarme klassen met weinig felle kleuren. ’s Middags moeten de kinderen niet verzamelen blazen in een grote, luide refter, maar eten ze samen met hun meester of juf in de klas. Zelfs vaste speeltijden zijn er niet. “Als de leerkrachten voelen dat de kinderen er nood aan hebben, dan kunnen ze samen naar de boomgaard of dierentuin”, zegt De Smet.

In de school is er nog een vorm van ‘intergenerationele samenwerking’: de oudste leerlingen krijgen soms samen les met de jongste peuters. Zo leren de oudsten verantwoordelijkheid opnemen en zorg dragen voor de jongeren. Hoe dat gebeurt, merken we als drie kinderen samen met houten stokjes aan een huis bouwen. De vierjarige jongen wordt onrustig wanneer de oudsten de stokjes nodig hebben die het jongste kind had opgeëist als ‘helikopter’.

Even ontstaat er spanning, waarop de elfjarige jongens de jongste laten doorspelen met zijn ‘helikopter’. Pas als hij uiteindelijk uitgespeeld is, werken ze - onder aanmoediging van juf Stien - samen het huis af. Iedereen tevreden. “Het was mooi om te zien hoe die oudere jongens meteen begrepen dat ze hem even die ruimte moesten geven”, zegt juf Stien achteraf. “Dat dat al zou lukken op de eerste schooldag, had ik niet verwacht.”

De ruimtevaarder kwam er mede omdat Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) de voorwaarden versoepelde om een school voor buitengewoon onderwijs te kunnen oprichten. In zijn legislatuur steeg het aantal plekken in het buitengewoon onderwijs van 47.000 naar 53.500.

Toch blijven de aanmeldingen van nieuwe leerlingen sneller stijgen. Alleen al in Antwerpen wachten nog 468 kinderen op een plek in het buitengewoon onderwijs. “Enerzijds lijkt er een toename van het aantal diagnoses, zoals van autismespectrumstoornis (type 9)”, zegt Stefan Grielens van het CLB. Weyts heeft een studie besteld om de oorzaak daarvan te onderzoeken. “Anderzijds zien we ook dat onder meer door het lerarentekort het draagvlak in de scholen vermindert om tegemoet te komen aan die zorgnoden. Leerlingen worden te snel naar het bijzonder onderwijs gestuurd, terwijl ze met de nodige ondersteuning ook in het gewone onderwijs zouden kunnen blijven.”

Met het nieuwe leersteundecreet (ter vervanging van het M-decreet) wil minister Weyts ook de zorg in het reguliere onderwijs verbeteren. Zo worden de ondersteuningsteams verenigd in 44 leersteuncentra, waar ouders, leerkrachten en kinderen met vragen terechtkunnen. “Op zich is het een goede zaak dat die centra structureel verankerd worden”, zegt orthopedagoog Marijke Wilssens (Arteveldehogeschool). Tegelijk wijst ze erop dat het een verkeerd signaal is om alleen in externe ondersteuners te investeren. “Die middelen zouden beter rechtstreeks ingezet worden om leerkrachten vaardiger te maken om om te gaan met kinderen van diverse achtergrond, bijvoorbeeld via nascholing.”

Volgens Grielens zou het ook nuttig zijn om te leren van wat het buitengewoon onderwijs anders aanpakt. “Die scholen slagen er vaak beter in om structuur aan te leveren en prikkels weg te nemen. Dat zou voor alle kinderen goed zijn.”