Het ‘paardenmiddel van Trump’ is een doeltreffende remedie tegen luizen. Maar voorzichtigheid is geboden

Het kwam in coronatijd in het nieuws dankzij toenmalig Amerikaans president Donald Trump. Hij beweerde toen bij hoog en bij laag dat ivermectine, een antiparasitair middel dat vooral voor de veeteelt is ontwikkeld, een wondermiddel was tegen covid. Iets wat ongeveer elke expert meteen ontkrachtte. Bij de mens wordt het wel al regelmatig en met succes gebruikt tegen schurft. En nu dus ook tegen luizen. “Als ik een patiënt heb waarbij niets anders helpt, schrijf ik dat soms voor”, zegt dermatoloog Thomas Maselis. “Al naargelang het gewicht van de drager, kunnen een à twee pilletjes van 3 milligram al helpen. Na tien dagen herhalen we die behandeling nog eens. En in veel gevallen zijn de luizen dan weg.”

Het is een vaak gehoorde zucht van veel ouders en hun kinderen: de start van een schooljaar gaat steevast gepaard met nieuwe uitbraken van luizenplagen op scholen. Anderhalve week was het schooljaar nog maar bezig, toen Tine al een briefje in de boekentas van haar 9-jarige dochter vond. De school zette vorige week al ‘het kriebelplan’ in actie. “Dan weet je als ouder hoe laat het is: luizentijd”, zucht ze.

Levenscyclus

van de luis

Vrouwelijke luis legt eerste eitje 2 dagen na het paren en kan 4 tot 8 eitjes per dag leggen in de volgende 16 dagen

Luis sterft

Eitje (neet) wordt gelegd tegen de haarschaft

Larve

komt uit

Aantal

dagen nadat

het eerste

eitje is

gelegd

V

M

Larve

vervelt voor het eerst

Volwassen

luis

paart

Tweede

vervelling

Derde

vervelling

Levenscyclus van de luis

Eitje (neet) wordt gelegd tegen de haarschaft

Vrouwelijke luis legt eerste eitje 2 dagen na het paren en kan

4 tot 8 eitjes per dag

leggen

in de

volgende

16 dagen

Luis sterft

Larve

komt uit

Aantal

dagen nadat

het eerste

eitje is

gelegd

V

M

Larve

vervelt voor het eerst

Volwassen

luis

paart

Derde

vervelling

Tweede

vervelling

Het plan van de school houdt in dat de ouders van alle ‘getroffen kindjes’ een mail met informatie krijgen over de natkammethode, volgens experten nog altijd dé manier om luizen te bestrijden. “Voor ons is dat de hel”, zegt Tine. “Mijn dochter heeft heel lang en vrij dik haar. Bij die methode moet je dat haar nat maken en met veel conditioner behandelen, en vervolgens met een gewone en daarna heel fijne kam alles goed doorkammen in alle richtingen. Hebben we al vaak geprobeerd hoor, maar de beestjes kwamen altijd terug. Ook antiluizenshampoos en -lotions waren geen succes.”

Resistent

Het is een vaak gehoorde zucht: niets lijkt nog te helpen tegen die kriebelende rotdingen. Ook al belooft het internet tal van wonderoplossingen en liggen apotheken vol luizenmiddeltjes. Gaande van shampoos, lotions over etherische oliën en luizenwerende elastiekjes. Veel van die claims zijn wetenschappelijk niet onderbouwd. En van de shampoos en lotions is geweten dat de hoofdluis, oftewel Pediculus humanus capitis, er ondertussen behoorlijk resistent tegen geworden is. De reden dat de natkammethode nog altijd naar voor geschoven wordt als dé methode, is vooral omdat de andere alternatieven nog minder goed werken.

Niet alleen ouders en hun krabbende kroost, maar ook scholen krijgen er de kriebels van. Want zoals dat gaat met luizen is één kinderhoofd vol beestjes genoeg om een halve school te besmetten. Zeker in lagere scholen, waar kinderen nog vrij fysiek met elkaar omgaan. Luisvrije scholen, iets wat lange tijd nagestreefd werd, is een utopie, weten we ondertussen.

“Pakweg vijftien jaar geleden stonden luizen op de lijst van besmettelijke ziekten en waren er heuse bestijdingsplannen”, zegt Stefaan Grielens, directeur van het Vrij CLB Netwerk. Het hebben van luizen werd als onhygiënisch gezien, en kinderen werden zelfs soms van school gestuurd als ze er last van hadden. “Dat is nu gelukkig niet meer het geval. Luizen worden ondertussen ook niet meer aanzien als een ‘besmettelijke ziekte’ waardoor er ook minder aandacht voor is in scholen. Het hangt van school tot school af. Sommige scholen hebben nog een echt luizenbeleid, andere veel minder.”

Ongevaarlijk

Want een strenge aanpak heeft niet echt veel zin, is de algemene consensus ondertussen. We weten nu veel meer over wat die kriebelaars doen, namelijk vrijwel uitsluitend kriebelen. Luizen zijn volstrekt ongevaarlijk. Je wordt er niet ziek van en er worden geen ziektes door overgedragen.

Luizen springen letterlijk over van hoofdje naar hoofdje. We weten ondertussen ook dat de beestjes daarbij geen tussenstop op bijvoorbeeld hoofdkussen of sjaal maken. Vandaar dat de luizenrichtlijn van de Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging van Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) afgelopen zomer nog is aangepast. Belangrijkste verandering: er wordt niet langer aangeraden om alle kleding, beddengoed, jassen, knuffels enzovoort te wassen, bevriezen of luchtdicht te verpakken. “Het komt er op neer dat we hebben ingezien dat we luizen niet wegkrijgen en dat we er dus zullen mee moeten leren leven”, stelt Grielens.

De beestjes op zich mogen dan onschuldig zijn, voor de dragertjes van die kriebelaars kunnen ze wel echt knap vervelend zijn. Luizen gaan ook niet uit zichzelf weg. Wie niets doet, blijft er dus gewoon mee zitten. Een deel van de dragers heeft daar weinig last van. Anderen lopen de muren op van de jeuk.

Ook dermatoloog Thomas Maselis raadt die patiënten in eerste instantie altijd de natkammethode aan. “Meestal raad ik dan aan om dat in combinatie met dimeticon te gebruiken”, zegt dokter Maselis. “Dat is een product dat een verstikkende film rond de luizen legt. Werkt dat niet, dan zijn er nog lokale insecticiden die we kunnen proberen. En werkt er niets meer, dan is er nog een laatste redmiddel: ivermectine.”

Al moeten we ons volgens dokter Maselis wel de vraag stellen of zo’n zwaar middel, waarbij je je bloed met insecticide vergiftigt waarna de luizen dat bloed drinken, wel nodig is? “Het kan voor mij enkel als laatste redmiddel. En dan nog is van de luizen af geraken relatief. Van zodra het kind weer in contact komt met andere kinderen die luizen hebben, kan alles opnieuw beginnen.”

Ook Stefaan Grielens roept op tot voorzichtigheid. “Op zich gaat het hier om een compleet onschuldig, zij het wel vervelend probleem. We moeten vooral ervoor zorgen dat de remedie niet erger is dan de kwaal.”