Werelderfgoed "In Flanders fields": begraafplaatsen Eerste Wereldoorlog eindelijk erkend door Unesco
In Riyad, Saudi-Arabië, heeft de Unesco beslist om 139 sites die te maken hebben met de Eerste Wereldoorlog te erkennen als werelderfgoed. Er zijn 27 begraafplaatsen en memorialen uit de Westhoek bij, naast sites in Wallonië en Frankrijk. Vlaanderen heeft vele jaren geijverd voor de Unesco-erkenning. Die is symbolisch heel belangrijk, maar er hangen geen concrete gevolgen aan vast.
"Altijd iemands vaders, altijd iemands kind", zong Willem Vermandere over de "duizend en duizend soldaten" die niet meer terugkeerden na de Eerste Wereldoorlog. Meer dan 100 jaar later wordt de Westhoek nog altijd getekend door de vele begraafplaatsen en memorialen voor de vermisten. Plekken waar bezoekers uit de hele wereld naartoe komen om zich te bezinnen, denk maar aan de dagelijkse Last Post onder de Menenpoort in Ieper.
Vlaanderen probeerde al heel lang om die herdenkingsplekken te laten erkennen als Unesco-werelderfgoed en dat is nu gelukt. Tijdens de sessie in Riyad, Saudi-Arabië, heeft Unesco beslist om 139 begraafplaatsen en memorialen van de Eerste Wereldoorlog in te schrijven op de lijst.
27 daarvan liggen in Vlaanderen, meer bepaald in de Westhoek. Daar zijn bekende plekken bij zoals de Menenpoort in Ieper. Daarnaast zijn er 16 sites in Wallonië en 96 in Frankrijk, bijvoorbeeld aan de Somme of bij Verdun.
BEKIJK - Een van de erkende plekken is Tyne Cot Cemetery in Zonnebeke (Journaal):
Belangrijk om het universele verhaal van de Eerste Wereldoorlog te blijven vertellen
Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) reageert opgetogen: "In Vlaanderen is de herdenking een levende traditie die ondertussen deel uitmaakt van onze identiteit, denk maar aan de Last Post die elke avond aan de Menenpoort in Ieper weerklinkt", zegt hij.
BEKIJK - Minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele over de voordelen van de erkenning:
"Het is zo belangrijk dat we het verhaal van de Eerste Wereldoorlog blijven vertellen: een verhaal dat mensen van over de hele wereld verbindt met elkaar en met onze regio", gaat hij voort. "Het grote aantal herdenkingstoeristen dat jaarlijks de Westhoek bezoekt toont aan dat we een universeel verhaal vertellen. Vlaanderen zet zich met deze vredesboodschap op de kaart."
Dit was een werk van lange adem, maar de aanhouder wint
De erkenning heeft wel veel voeten in de aarde gehad. Vlaanderen heeft er meer dan15 jaar voor geijverd. In 2018 mislukte een eerste poging, en ook nu was er een advies van experts om het aantal erkende sites te beperken. Iets waar het werelderfgoedcomité dus niet op inging: het héle dossier van 139 sites is ingeschreven op de Unesco-lijst.
"In dit soort dossiers ga je niet over één nacht ijs", zegt Diependaele. "Het is een werk van lange adem, je hebt tijd nodig om met heel veel mensen tot een gedragen project te komen, een gemeenschappelijk project waar elk zijn identiteit en cultuur kan in herkennen. Ik ben trots dat ik de campagne die mijn voorganger Geert Bourgeois in gang zette nu kan afmaken."
Dit was de facto al werelderfgoed
Concrete gevolgen van de Unesco-beslissing zijn er niet. Werelderfgoed is een grote symbolische erkenning met veel prestige; er hangt geen geldprijs aan vast. Dominiek Dendooven, wetenschappelijk medewerker van het In Flanders Fields Museum in Ieper, merkt op dat de Westhoek "de facto al werelderfgoed is, met slachtoffers uit 125 landen die er begraven liggen". In de praktijk maakt de erkenning door de Unesco weinig verschil uit; hij ziet het eerder als een bevestiging dan een "bekroning".
De begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog brachten iets nieuws met zich mee: voor het eerst kregen de doden een graf met hun eigen naam erop. Die individuele herdenking was er daarvoor niet. Nu zijn het oorden van ontmoeting en kunnen ze helpen om vrede en verzoening te bewerkstelligen, duidt Dendooven nog.
De Commonwealth War Graves Commission, de Britse instantie die voor het beheer van begraafplaatsen van het Gemenebest instaat, reageert verheugd op het Unesco-nieuws: "Dankzij de Werelderfgoedstatus wordt het mondiale belang van deze "Stille Steden" onderschreven en de noodzaak om de oorlogsslachtoffers blijvend te herdenken."
Het is de 16e inschrijving op de Unesco-werelderfgoedlijst voor ons land. Dit zijn de andere, met tussen haakjes het jaar van inschrijving:
- 13 Vlaamse begijnhoven: Hoogstraten, Lier, Groot Begijnhof in Mechelen, Turnhout, Sint-Truiden, Tongeren, Dendermonde, Klein Begijnhof in Gent, Sint-Amandsberg, Groot Begijnhof in Leuven, Diest, Brugge en Kortrijk (1998)
- de Grote Markt in Brussel (1998)
- vier scheepsliften op het Canal du Centre (1998)
- 56 belforten in België en Frankrijk (1999 en uitgebreid in 2005)
- het historische centrum van Brugge (2000)
- de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Doornik (2000)
- vier art-nouveauhuizen van architect Victor Horta in Brussel: Hotel Tassel, Hotel van Eetvelde, Hotel Solvay en het Hortahuis en -atelier (2000)
- de neolithische silex- of vuursteenmijnen in Spiennes bij Bergen (2000)
- de drukkerij en het museum Plantin-Moretus in Antwerpen (2005)
- oude en voorhistorische beukenbossen van de Karpaten en andere regio's van Europa , verspreid over 12 landen. In België zijn dat drie stukken bosreservaat in het Zoniënwoud (2007 en uitgebreid in 2011 en 2017)
- art-decohuis Palais Stoclet in Brussel, van architect Josef Hoffman (2009)
- 4 grote steenkoolmijnsites in Wallonië: Grand-Hornu, Bois-du-Luc, Bois du Cazier en Blegny-Mine (2012)
- huis Guiette in Antwerpen, van architect Le Corbusier, als onderdeel van al zijn verwezenlijkingen in verschillende landen (2016)
- Spa, samen met 10 andere "Great Spas of Europe", kuuroorden in Tsjechië, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Frankrijk en Groot-Brittannië (2021)
- Wortel-Kolonie, samen met drie Nederlandse "Koloniën van Weldadigheid" (2021)
De volledige lijst van nieuwe inschrijvingen van werelderfgoed door Unesco vind je hier.
