Oppositie haalt meerderheid binnen bij Poolse verkiezingen, Donald Tusk: "Dit is het einde van de slechte tijden"
De oppositie heeft volgens de exitpolls een meerderheid behaald bij de verkiezingen in Polen. De huidige regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) is strikt genomen de winnaar, want ze blijft wel de grootste, maar drie oppositiepartijen zullen waarschijnlijk voldoende zetels binnenhalen om een meerderheid te vormen in het parlement. Mogelijk wordt Donald Tusk opnieuw premier.
De eerste exitpolls na de Poolse verkiezingen wijzen op een overwinning voor de liberale oppositie onder leiding van Donald Tusk. De partij van Tusk zou samen met twee kleinere partijen een regering kunnen vormen: volgens de eerste resultaten halen ze 248 van de 460 zetels in het parlement.
BEKIJK - Donald Tusk: "Ik ben lang politicus en ook sportman geweest, nooit was ik zo blij met een tweede plaats":
De rechts-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid of PiS blijft wel de grootste met naar schatting 200 zetels. Partijleider Jaroslaw Kaczynski zegt dat het niet zeker is of PiS aan de macht zal kunnen blijven.
Oppositieleider Donald Tusk heeft die vraag al voor hem beantwoord: "We hebben het gedaan!", reageerde hij meteen na de bekendmaking van de exitpoll. "Polen heeft gewonnen. De democratie heeft gewonnen. We hebben hen van de macht verdreven!"
BEKIJK - Jan Balliauw: "Het is toch voorzichtig blijven, het is nog wachten op de cijfers van de grote steden":
Recordopkomst
Deze verkiezingen kenden ook een recordopkomst: bijna 73 procent van de stemgerechtigde Polen bracht een stem uit. Dat is het hoogste aantal ooit sinds Polen geen communistisch land meer is. Op verschillende plaatsen stonden bij sluitingstijd van de stemlokalen nog veel mensen aan te schuiven. In sommige steden is er tot diep in de nacht gestemd.
Een exitpoll geeft een inschatting van de resultaten op basis van een bevraging van kiezers. Een aantal mensen wordt aan het stembureau gevraagd op wie ze gestemd hebben, en op basis daarvan wordt dan de uitslag berekend voor heel het land. Exitpolls zijn dus nog geen officiële resultaten, maar ze geven wel een duidelijke indicatie over hoe de stemmen verdeeld zijn.
Wachten op definitieve zetelverdeling
Al die stemmen moeten nu geteld worden. De kiescommissie had al op voorhand gezegd dat dat waarschijnlijk tot dinsdagochtend zou duren. Op dit moment is iets meer dan de helft van de stemmen geteld.
Het percentage stemmen dat een partij haalt, wordt omgerekend in een aantal zetels. Als er partijen zijn die deelnemen aan de verkiezingen, maar de kiesdrempel uiteindelijk niet halen, worden de stemmen voor die partij verdeeld onder de andere partijen. Daarom kan het ook even duren voor het officieel wordt hoeveel zetels elke partij zal hebben in het parlement.
Zoals het er nu uitziet, lijken de partij van Tusk, PO, het linkse Lewica en nog een derde centrumrechtse partij samen meer dan de helft van de zetels te hebben. PiS komt alleen niet aan de helft, en er lijken ook niet meteen coalities in zicht voor de regeringspartij om toch aan een meerderheid te komen.
Het extreemrechtse Konfederacja, dat een geschikte partner voor PiS leek, doet het veel slechter dan verwacht en haalde naar schatting maar 12 zetels binnen. Samen hebben PiS en Konfederacja maar 212 zetels, minder dan de 231 die ze nodig hebben voor een meerderheid dus. De andere partijen hebben voor de verkiezingen altijd gezegd dat ze niet met PiS in zee zouden gaan.
PO of KO?
Om verwarring te vermijden: Donald Tusk is voorzitter van de partij PO - Platforma Obywatelska of Burgerplatform. PO neemt deel aan de verkiezingen als een kartel met drie andere, kleinere partijen. Dat kartel heet KO, dat staat voor Koalicja Obywatelska of Burgercoalitie.
Toch komt PiS waarschijnlijk als eerste aan zet om een regering te vormen, omdat zij de grootste partij zijn. De president Andrzej Duda, ook van PiS, heeft daarvoor het initiatief. Huidig premier Mateusz Morawiecki heeft al gezegd dat PiS zal proberen om een stabiele regering te vormen, als de partij daartoe de kans krijgt. Ook Morawiecki riep op X, het vroegere Twitter, de overwinning uit.
Tegelijk met de parlementsverkiezingen vond ook een referendum plaats, maar de uitkomst daarvan is niet geldig. De opkomst was te laag: slechts 40 procent van de Polen bracht een stem uit voor het referendum, terwijl er meer dan 50 procent nodig was.
In het referendum werden vier vragen gesteld, onder andere over migratie en de pensioenleeftijd. De vragen werden op een suggestieve manier gesteld, die in de richting van het antwoord "nee" duwden. Het referendum werd dan ook vooral gezien om de agenda van PiS te promoten.
Waarom zijn deze verkiezingen belangrijk?
Polen wordt al 8 jaar bestuurd door de rechts-conservatieve regering van PiS. Als de oppositie onder leiding van Tusk aan de macht komt, zou dat veel veranderen aan welke richting het land uit gaat. Onder PiS is abortus bijvoorbeeld zo goed als verboden. De oppositie wil abortus weer legaal maken. Daarnaast wil Tusk ook de sterke band tussen de machtige Katholieke Kerk en de staat doorknippen.
De PiS-regering heeft Polen ook in verschillende conflicten gestort met de Europese Unie. De rechtbanken zijn niet meer onafhankelijk van de politiek, en de staatsmedia zijn een spreekbuis geworden van de regering. Ook dat wil de oppositie veranderen. Als er machtswissel komt, zou de ruzie met de EU met andere woorden snel van de baan kunnen zijn.