"We hebben ze van de macht verdreven": pro-Europese partijen op winst in Polen na belangrijkste verkiezingen sinds het einde van de Sovjet-Unie

KIJK. “Dit is het einde van deze slechte tijd, dit is het einde van de PiS-regering!”

De drie centristische oppositiepartijen, de liberaal-conservatieve Burgercoalitie (KO) van voormalig regeringsleider Donald Tusk, de linkse alliantie Lewica en de christelijk-conservatieve Derde Weg, behaalden samen 248 zetels in het 460 leden tellende parlement, zo blijkt uit de exitpolls. Recht en Rechtvaardigheid (PiS) zou er 200 behalen. Zelfs met de steun van de extreemrechtse Confederatie voor een Onafhankelijk Polen (KPN), dat op 12 zetels zou landen, komt PiS niet aan de benodigde meerderheid. De definitieve resultaten worden dinsdag verwacht.

“Dit is het einde van de PiS-regering”, reageerde Tusk al op de peiling. “Polen heeft gewonnen, de democratie heeft gewonnen, we hebben ze van de macht verdreven (...) het is het einde van deze slechte periode, het is het einde van de heerschappij van PiS”, aldus Tusk.

Partijleider Jaroslaw Kaczynski van PiS twijfelt hardop of zijn partij met deze exitpolls nog wel in de regering kan komen. Premier Morawiecki geeft niet zomaar toe. “We hebben gewonnen”, stelt hij in een eerste reactie op sociale media. Als de president hem de kans geeft, gaat hij proberen een stabiele regering te vormen.

De Pools munt, de zloty, ging maandagochtend bijna 2 procent omhoog in waarde tegenover de euro, en ook de hoofdindex op de aandelenbeurs in Warschau ging maandagochtend bij opening flink omhoog.

Met de winst voor de pro-Europese partijen kunnen miljarden aan Europese fondsen voor Polen vrijkomen. De Europese Unie had dat geld als sanctie bevroren omdat de PiS-partij de voorbije jaren zou hebben bijgedragen aan de uitholling van de rechtsstaat in Polen, onder meer door de vrije pers aan banden te leggen. Begin deze maand demonstreerden in Warschau ongeveer een miljoen mensen tegen de conservatieve partij.

Met de winst voor de pro-Europese partijen kunnen miljarden aan Europese fondsen voor Polen vrijkomen. De Europese Unie had dat geld als sanctie bevroren omdat de PiS-partij de voorbije jaren zou hebben bijgedragen aan de uitholling van de rechtsstaat in Polen, onder meer door de vrije pers aan banden te leggen. Begin deze maand demonstreerden in Warschau ongeveer een miljoen mensen tegen de conservatieve partij.

Verschillende EU-landen en de Europese Commissie reageren intussen voorzichtig opgelucht over de verkiezingswinst van de oppositie die zich in Polen aftekent. De klimaatministers van de EU-landen die in Luxemburg bijeen zijn voor overleg benadrukken dat het nog om exitpolls gaat, maar verwelkomen de overwinning voor de oppositie toch voorzichtig.

Het zou “absoluut geweldig nieuws zijn voor Europa en de EU als zulke belangrijke Centraal-Europese landen terugkeren in het hart van het Europese beleid”, zegt Eurocommissaris Maros Sefcovic, die het Europese klimaatbeleid coördineert. De afgelopen jaren verzetten Polen en Hongarije zich steevast tegen ambitieuzer klimaatplannen en bijvoorbeeld het samen opvangen en verdelen van asielzoekers. Ook Sefcovic eigen Slowakije lijkt die richting in te slaan.

“Alle ambitieuze klimaatleiders van Europa volgen de ontwikkelingen in Polen op de voet”, zegt de Zweedse klimaatminister Romina Pourmokhtari. “Natuurlijk geeft het een krachtige boodschap af als er een regering komt die pragmatischer kijkt naar klimaat.”