De boeken van de week: de memoires van Britney Spears, een essaybundel van Connie Palmen en een novelle van Nobelprijswinnaar Jon Fosse

Haar eigen verhaal vertellen: dat is wat de Amerikaanse zangeres Britney Spears wil doen in "The woman in me" (uitgeverij Kosmos). Haar memoires verschenen deze week wereldwijd en zijn het antwoord op een bewogen periode die eindigt in november 2021 wanneer haar vader uit zijn functie als curator ontheven wordt. VRT NWS-journalist Kirsten Sokol las het boek en brengt een recensie aan de hand van 9 passages. 

In "Voornamelijk vrouwen" (uitgeverij Prometheus) brengt Connie Palmen, grande dame van de Nederlandse literatuur, een verzameling essays over opmerkelijke individuen -  voornamelijk vrouwen - die elk op hun eigen manier bestaande normen doorbroken hebben en waarin Palmen zichzelf als schrijver herkent. 

Palmen schrijft over elf vrouwen - onder anderen Marilyn Monroe, Sylvia Plath, Joan Didion, Patricia Highsmith, Marguerite Duras -  en één man: Philip Roth. “Deze vrouwen (en man) heb ik allemaal zo bewonderd. Op papier ga ik het gesprek met hen aan: waarom wil ik zo hard op ze lijken? Waarin verschil ik van hen? Dit is het meest autobiografische boek dat ik ooit geschreven heb”, vertelt Palmen op Klara.  

Maar het onvermogen om een plek te vinden in de wereld eiste een zware tol voor deze vrouwen. De zelfopgelegde onechtheid van Sylvia Plath en het tragische druggebruik van Marilyn Monroe liepen voor beiden fataal af. In het deel "De zonde van de vrouw" beschrijft Palmen de hoge mate van zelfdestructie die deze vrouwen kenmerkte. “Zelfdestructie is een interessant fenomeen als je het bestudeert bij mensen die tegelijkertijd zoveel aandacht opeisen. Jezelf tentoonstellen aan het grote publiek wordt paradoxaal genoeg gebruikt om zichzelf weg te stoppen.” 

Philip Roth past in de bundel omdat hij staat voor hoe ongelooflijk belangrijk schrijven is en wat je er voor over moet hebben. De keuze voor het schrijverschap eist een hogere tol voor een vrouw dan voor een man, vindt Palmen. Roth is hier een uitzondering op. 

De Noor Jon Fosse ontving begin deze maand de Nobelprijs Literatuur. Aan zijn uitgebreid en bekroond oeuvre voegt hij nu een novelle toe: "Een schitterend wit" (uitgeverij Oevers). 

Fosse bekeerde zich een tiental jaren geleden tot het katholicisme. "Iets wat niet enkel heel duidelijke sporen naliet in zijn zevendelige - in de loop van de voorbije jaren verschenen - magnum opus "Septologie", want ook zijn jongste novelle getuigt op prominente, expliciete wijze van Fosses geloof in God en in een hiernamaals", vertelt Christophe Vekeman in zijn recensie op Klara. 

Een man rijdt zich vast in een modderig bospad: het is koud, donker en het begint ook nog te sneeuwen. Hoe is hij in deze benarde situatie terechtgekomen? Een vraag die de schrijver niet alleen de lezer, maar ook het hoofdpersonage aan zichzelf laat stellen. "Hij valt ten prooi aan totale uitzichtloosheid en de zeer terechte angst om dood te vriezen in de zwarte, sterrenloze nacht", omschrijft Vekeman de wanhoop bij de man. 

In deze totale duisternis duikt ineens een verschijning op, iets wat lijkt op een mens in een schitterend wit. Het verhaal neemt een bijbelse wending met verwijzingen naar verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament. "De exodus of uittocht die vervolgens plaatsvindt in de novelle van Fosse, leidt echter niet weg uit Egypte, noch uit het bos, maar wel richting – ja, wat? Hemel?", vraagt Vekeman zich af.

Vekeman vindt "Een schitterend wit" een schitterend en sterk boek "dankzij de stamelende stijl waarin de schrijver zijn hoofdpersonage zich laat uitdrukken en de desperaat stemmende beklemming waarvan datzelfde personage in de greep is". 

Ook Hugo Matthysen viel deze week in de prijzen: de Drs. P Trofee en daar hoort een publicatie bij. In zijn boek "Tony, de zieke pony" (uitgeverij Vijdag) bundelt hij maar liefst 180 van zijn liedjesteksten. 

Het gaat om een mix van zijn eigen creaties en die van Clement Peerens, zijn alter ego in de humoristische rockband CPeX. De prijs is een grote eer voor Matthysen, gezien Drs. P een voorbeeld voor hem was. “Ik heb hem een korte periode tamelijk goed gekend. In het boek staat ook een tekst die ik voor hem gemaakt had: Het Kaaimanlied. Hier en daar bracht hij wel wat correcties aan. Zo veranderde hij "plee" door "wc", omdat hij dat eerste een ordinair woord vond", blikt Matthysen terug. 

Sommige van Matthysens liedjes zijn échte meezingers geworden. De tekst van "Blankenberge, Blankenberge, parel aan de kust" staat in het collectieve geheugen gegrift, maar de stad zelf betichtte hem van het bijdragen aan een slecht imago voor de badplaats. Het nummer "Foorwijf" heeft zelfs tot een juridisch proces geleid. De Belgische Vereniging van Foornijveraars eiste dat het lied onmiddellijk verboden zou worden omdat het kwetsend was voor hun leden.

Fans van Hugo Matthysen kunnen de taalvirtuoos en zijn band Huroram! nog het hele najaar bewonderen tijdens hun tournee. Voor wie tijdens het concert de teksten van begin tot einde wil meezingen, is er nu "Tony, de zieke pony".

In het Westen lijkt het erop dat de penibele leefomstandigheden in Syrië collectief vergeten zijn, maar voor Syrische vluchtelingen is de situatie uitzichtlozer dan ooit. Voor zijn boek "Niemandsland" (uitgeverij Ertsberg) trok Willem Staes naar Turkije, Libanon, Jordanië en Irak om met vluchtelingen te spreken.

Willem Staes werkt als expert Midden-Oosten bij de ngo 11.11.11. Op dit moment zijn 6,5 miljoen Syriërs hun land ontvlucht, waarvan het merendeel zich in de buurlanden bevindt. "Terugkeren is geen optie: onder Assad heerst al 12 jaar lang een regime dat op industriële manier mensen martelt, arresteert, laat verdwijnen, en terugkomers bovendien doelbewust viseert", vertelt Staes op Radio 1.

In 2011 verwelkomde Turkije onder leiding van Erdogan - vanuit een religieuze plicht om de moslimgemeenschap te helpen - Syrische vluchtelingen met open armen. Ondertussen zijn er in Turkije 3,5 miljoen officieel geregistreerde Syrische vluchtelingen. De sfeer veranderde toen de economische crisis in Turkije toesloeg in 2018.

“Erdogan moest het over een andere boeg gooien om de presidentsverkiezingen te winnen en hanteert sindsdien een restrictief vluchtelingenbeleid." De vluchtelingen waarmee Staes sprak voelen zich opgejaagd wild. Ze durven niet meer de straat op uit vrees opgepakt te worden, waarna ze in een centrum een formulier van "vrijwillige terugkeer" moeten ondertekenen om vervolgens op de bus richting Syrië te worden gezet.

In samenwerking met de VN investeert de Europese Unie in projecten met lokale ngo’s in de buurlanden, maar deze inspanningen zijn volgens Staes totaal ontoereikend. "Niet alleen de financiële middelen ontbreken, maar ook een breder plan van aanpak. Zolang het juridisch statuut van vluchtelingen niet verbetert, is het niet zo verwonderlijk dat Syriërs tot de conclusie komen dat alles beter is dan te blijven, en hun lot in het handen te leggen van mensensmokkelaars om naar Europa te komen."