Van kabinetschef tot een droom die aan diggelen geslagen werd: het bochtige parcours van Gwendolyn Rutten

Rutten zag op 26 juni 1975 het levenslicht in Hasselt, maar ze groeide op in het Brabantse Aarschot als dochter van een tandarts. Als er in haar jeugd al politieke genen in Rutten rondwaarden, had ze die geërfd van haar grootvader Albert die jarenlang burgemeester was in het Limburgse Kessenich. Zelf kreeg Rutten de politieke microbe pas te pakken aan de KU Leuven, waar ze rechten en internationale politiek studeerde.

Haar eerste stappen in de coulissen van de nationale partijpolitiek zette Rutten in 1999. Het waren mooie tijden voor Open Vld, dat met de installatie van een paars-groene regering de almacht van de toenmalige CVP kon breken en met Guy Verhofstadt voor het eerst sinds mensenheugenis een premier mocht leveren. Rutten ging onder de hoede van partijvoorzitter Karel De Gucht aan de slag op het hoofdkwartier, waar ze volgens insiders meteen een sterke indruk maakte.

Voor een rol in de schijnwerpers was het echter nog te vroeg. Rutten besloot in 2002 om haar blik te verruimen in de Europese instellingen, waar ze eerst twee jaar bij de constitutionele commissie van het Europees Parlement en nadien nog een jaartje bij de Europese privacywaakhond zou werken. Drie jaar later keerde ze terug naar de andere kant van de Wetstraat, meer bepaald naar het Vlaamse niveau. Ze ging aan de slag als kabinetschef bij de ministers Fientje Moerman en Dirk Van Mechelen.

Intussen was Rutten ook zelf politiek actief geworden. Bij de lokale verkiezingen van 2006 werd ze verkozen tot gemeenteraadslid in Aarschot. Nationaal trad Rutten voor het eerst op het voorplan in 2009, toen ze als politiek onbeschreven blad bij de partijvoorzittersverkiezingen het duel aanging met zwaargewichten Alexander De Croo en Marino Keulen. De Croo won het pleit en zou een jaar later uit ongenoegen over de slabakkende onderhandelingen over B-H-V en de staatshervorming de stekker uit de federale regering trekken.

Electoraal liet die beslissing sporen na, want Open Vld slikte met een score van amper 14 procent een zware nederlaag. De hoogdagen van paars-groen waren een verre herinnering. Voor Rutten was er wel een persoonlijke opsteker. Ze mocht voor het eerst in de Kamer gaan zetelen. Toen er eind 2012 opnieuw voorzittersverkiezingen bij Open Vld op de agenda stonden, was Rutten geen onbekende naam meer. Integendeel, met de steun van de partijtop haalde Rutten het met bijna 60 procent van outsider Egbert Lachaert.

Zo kwam voor het eerst sinds Annemie Neyts in 1985 een vrouw aan het hoofd van de Vlaamse liberalen. De opdracht van Rutten was niet min: haar autoriteit vestigen en een partij herenigen die traditioneel geen tekort heeft aan ambitieuze en eigengereide persoonlijkheden. Inhoudelijk diende ze ook een nieuwe, frisse boodschap te brengen die de partij opnieuw aantrekkelijk zou maken voor de kiezer. Rutten schreef zich in in het vooruitgangsoptimisme dat aan de basis van Open Vld lag en trok in 2014 naar de kiezer met de slogan “Goesting in de toekomst”. Rutten, die zelf voor het Vlaamse niveau koos, slaagde er ook in de electorale neergang min of meer te stoppen. In de Kamer boekte de partij zelfs een zetel winst.

Haar tour de force kwam er echter na de verkiezingen, toen Rutten haar “één en ondeelbare partij” tot verrassing van velen zowel in de federale als de Vlaamse regering kon loodsen. De liberalen waren in Vlaanderen nochtans niet nodig waren om een meerderheid te vormen. Het maakte wel dat de blauwe familie zich maar moeilijk kon profileren in die regering. In 2016 besloot Rutten om de partij van het juk van de Turteltaks te ontdoen en haar viceminister-president Annemie Turtelboom naar de uitgang te begeleiden. Het hinderde haar niet om even later met 89 procent van de stemmen herverkozen te worden als partijvoorzitter.

Begin 2017 gaf Rutten haar zitje in het Vlaams Parlement op om zich volledig toe te leggen op de partij. Ter voorbereiding van de lokale verkiezingen van 2018 stortte ze zich bijvoorbeeld op een ronde langs alle lokale afdelingen. In haar eigen Aarschot, waar ze sinds 2013 in het schepencollege zat, leverde de stembusgang haar de burgemeesterssjerp op. Rutten droomde er ook al luidop van om de eerste vrouwelijke premier van België te worden, maar de verkiezingen van 2019 draaiden uit op een zware nederlaag. Op Vlaams niveau boerde Open Vld verder achteruit en in de Kamer zetten de Vlaamse liberalen het slechtste resultaat neer sinds de PVV in 1977.

Zo ging ook de positie van Rutten als partijvoorzitter onvermijdelijk aan het wankelen. In Brussel negeerde de lokale afdeling de marsorders van Rutten en trad het zonder de Franstalige partners van MR toe tot de gewestregering. In Vlaanderen eisten haar criticasters luidop een meer rechtse koers en nieuwe voorzittersverkiezingen. Ondanks dat interne gerommel schoof Rutten namens Open Vld opnieuw aan de onderhandelingstafel voor de vorming van een nieuwe Vlaamse regering met N-VA en CD&V.

In het voorjaar 2020 werden er nieuwe voorzittersverkiezingen gehouden, waarbij ze geen kandidaat meer was. Egbert Lachaert volgde haar op aan de top van de partij.

Rutten ging als Vlaams Parlementslid zetelen en liet zich onder meer opmerken in het stikstofdebat, waarin ze zich soms kritisch toonde voor de regering. Ze nam het onder meer op voor de boerderij van de Abdij van Averbode, die met sluiting werd bedreigd.

In oktober 2023 werd ze genoemd als kanshebber om Vincent Van Quickenborne op te volgen als minister van Justitie. De job ging uiteindelijk naar Paul Van Tigchelt. Rutten kondigde daarop aan zich niet meer verkiesbaar te willen stellen op een nationale lijst. In een lange post op sociale media schreef ze dat ze zich onrespectvol behandeld voelde. Rutten is gehuwd en heeft twee kinderen.