Inbrekers in huis: mag je dieven zelf vasthouden? En hoe schrik je ze af?
Wat doe je bij inbrekers in huis? Bakker Stijn uit Perk nam het heft in eigen handen, en hield de inbrekers in bedwang tot de politie ter plaatse was. Zo'n burgerarrestatie is niet verboden, maar wat mag er nu wel en niet? En wat is de beste manier om inbrekers af te schrikken? Onze podcast "Het kwartier" zocht het uit.
Het was een opmerkelijk verhaal van bakker Stijn uit Perk. Hij betrapte twee dieven toen die in zijn keuken de handtas van zijn vrouw wilden stelen. Stijn en zijn vrouw betrapten de dieven, en Stijn kon de dieven vasthouden terwijl zijn vrouw de politie kon verwittigen.
Zo'n "burgerarrestatie", of "citizen's arrest", is in ons land in principe toegelaten. Al spreekt de wet wel van "vasthouden", en niet van een echte arrestatie. Wel belangrijk: je mag alleen iemand vasthouden wanneer je die persoon op heterdaad betrapt, zoals de dieven die bij bakker Stijn wilden inbreken. Iemand zomaar vasthouden omdat je vermoedt dat hij of zij een misdrijf heeft gepleegd, kan dus niet. Net zoals bakker Stijn moet je ook steeds onmiddellijk de politie verwittigen, die zo snel mogelijk zal overnemen.
De gebeurtenissen in de bakkerij zijn vrij uitzonderlijk, maar "burgerarrestaties" komen wel vaker voor. Denk dan vooral aan private bewakingsfirma's of winkeldetectives die een winkeldief betrappen. Ook zij kunnen een dief vasthouden tot de politie ter plaatse is.
BELUISTER - Het volledige gesprek met Jos Delarbre in "Het kwartier"
Het stikstofakkoord: wat staat erin? Inbrekers wegjagen. En moet ons verkeersbeleid strenger?
Hoewel het dus mag, is het niet altijd slim om zelf de confrontatie aan te gaan met een inbreker. Dat vertelt Jos Delarbre, gepensioneerd politie-inspecteur en docent inbraakpreventie bij de politie, in de podcast "Het kwartier": "Je weet nooit hoe een inbreker gaat reageren, of wat die op zak heeft. Ik zou de confrontatie echt altijd uit de weg gaan."
Wat is wettige verdediging? En wanneer mag ik geweld gebruiken?
Als je een inbreker betrapt, of je wordt aangevallen, mag je jezelf in bepaalde gevallen verdedigen. Dat klinkt logisch, maar toch zijn de regels rond die wettige zelfverdediging strikt geregeld. De juwelier die een overvaller op de vlucht doodschoot, kon zich bijvoorbeeld niet beroepen op de wettige verdediging.
In ons strafwetboek staan twee gevallen van wettige verdediging: de gerechtvaardigde doodslag en de gerechtvaardigde slagen en verwondingen. Wanneer iemand jou aanvalt, mag je dus zelf geweld gebruiken om de aanvaller te stoppen. Maar daar hangen wel twee belangrijke voorwaarden aan vast:
- De aanval moet bezig of dreigend zijn: als iemand jou aanvalt, en daarna meteen wegloopt, mag je die persoon niet achterna lopen om hem een koekje van eigen deeg te geven, hoe verleidelijk dat ook klinkt. “De vuist moet in de lucht hangen”, wordt wel eens gezegd.
- Het geweld dat je gebruikt om jezelf te verdedigen, moet proportioneel zijn. Om het straf uit te drukken: als iemand jou een duw geeft, mag je die persoon niet neerschieten.
Ons strafwetboek voorziet wel twee speciale gevallen: de inbraak bij nacht en de diefstal met geweld. In die twee gevallen gaan we ervan uit dat de inbreker/dief sowieso kwade bedoelingen had. Als je dan als slachtoffer geweld hebt gebruikt om jezelf te verdedigen, zal je dus niet meer moeten bewijzen dat dat geweld noodzakelijk was. Tenzij bij de inbraak bij nacht zou blijken dat je als slachtoffer echt niet te vrezen had voor je eigen veiligheid, denk dan bijvoorbeeld opnieuw aan het neerschieten van een inbreker die wegloopt.
De meeste inbrekers hebben zelf schrik om betrapt te worden, of om de confrontatie met slachtoffers aan te gaan. Want ook zij weten niet wat een slachtoffer zal doen. Daarom raadt Delarbre aan om heel veel lawaai te maken wanneer je iets verdachts hoort of ziet: "De meeste inbrekers zullen dan vluchten en de confrontatie uit de weg gaan."
Horen, zien en melden
Voorkomen is beter dan genezen, en met een aantal simpele trucs kan je volgens Jos Delarbre de kans op een inbraak al een stuk verminderen. Sociale maatregelen zijn daarbij heel belangrijk: goede contacten houden met de buren en de woning een bewoonde indruk geven door bijvoorbeeld een lichtje met een tijdschakelaar te gebruiken.
"Dat zijn simpele maatregelen die heel weinig geld kosten, en toch veel effect hebben op het gedrag van een inbreker", zegt Jos Delarbre. Alles wat licht en geluid maakt, zou de meeste inbrekers moeten afschrikken.
De meeste woninginbraken gebeuren door gelegenheidsinbrekers. "Die komen langs, zien op het keukeneiland een laptop of handtas liggen, en maken dan de afweging hoe ze zo snel mogelijk buit kunnen maken", aldus Delarbre. Inbrekers maken met andere woorden een mini kosten-batenanalyse: hoeveel tijd heb ik nodig om in te breken en weer weg te gaan? En hoeveel brengt mij dat op? Woninginbraken gebeuren doorgaans ook heel snel, de gemiddelde inbraak duurt amper 4 tot 6 minuten.
En misschien nog wel het belangrijkste: als je iets verdachts ziet, bel dan de politie. "Horen, zien en melden", zo noemt Jos Delarbre het. "Maar de fysieke confrontatie aangaan zou ik nooit doen. Echt niet."