Iedere twee dagen belandt een kind in Vlaanderen onder dwang in de psychiatrie: “En vaak hebben ze niet eens een stoornis”

Het gaat niet goed met de Vlaamse jeugd. Tenminste, als je naar de cijfers van het aantal gedwongen opnames van minderjarigen in de psychiatrie kijkt. Sinds een paar jaar zitten die stevig in de lift. Steeds vaker grijpen procureurs en jeugdrechters naar die maatregel om kinderen die in acute nood zijn in veiligheid te brengen.

In 2018 werden in Vlaanderen 78 kinderen en jongeren onder politiebegeleiding naar een ziekenhuis gevoerd om daar onmiddellijk voor minstens tien dagen opgenomen te worden in de psychiatrie. Dik vijf jaar later is dat aantal meer dan verdubbeld. In 2022 ging het om 189 kinderen. Om dat concreet te maken: iedere twee dagen belandt een kind in Vlaanderen onder dwang in de psychiatrie. Een paar jaar geleden gebeurde dat nog maar één keer om de vijf dagen. Nochtans is zo'n gedwongen opname een zeer ingrijpende maatregel met potentieel verregaande gevolgen voor de minderjarige.

Een belangrijke oorzaak voor die spectaculaire stijging is dat ze bij justitie in veel gevallen geen andere mogelijkheid zien om een kind te plaatsen. “Het systeem van jeugdhulp is stilaan helemaal dichtgeslibd", zegt Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens. “Iedereen doet zijn best om plaats te zoeken, maar vaak zit alles vol. En dan rest er enkel nog een gedwongen opname in de psychiatrie. Ook al zitten die kinderen daar vaak niet op hun plaats.”

Bij de Kinderrechtencommissaris kwamen er het afgelopen jaar verschillende alarmerende verhalen binnen. “Een kinderpsychiater vertelde ons dat er op een bepaald moment vier jongeren in de crisisafdeling van de kinderpsychiatrie verbleven die daar eigenlijk niet thuishoorden”, vertelt Vrijens. “Voor een meisje van zestien was ze dringend op zoek naar een andere plek, omdat ze merkte dat het verblijf schadelijk was voor haar. Dat meisje is daar zelfs verschillende keren proberen vluchten.”

Door de explosieve groei van het aantal gedwongen opnames van minderjarigen gebeurt het bovendien ook steeds vaker dat jongeren en kinderen op de afdeling van volwassenen terechtkomen. “Ook dat moeten we absoluut vermijden”, vindt Vrijens. “Als je als tiener plots tussen volwassen psychiatrische patiënten terechtkomt die daar zitten omdat ze bijvoorbeeld verslaafd zijn aan drugs of omdat ze zeer agressief zijn, dan kan zo'n verblijf traumatiserend zijn.”

Want het gaat soms om zeer jonge kinderen. “Een meisje van tien jaar dat in een crisissituatie verkeerde, werd gedwongen naar de psychiatrie gestuurd, maar belandde daar wegens plaatsgebrek op de afdeling voor volwassenen. Gelukkig kende de kinderpsychiater van het ziekenhuis haar waardoor ze snel naar de jeugdafdeling kon doorstromen, maar eigenlijk is het schandalig dat zoiets kan gebeuren.”

De Kinderrechtencommissaris pleit voor een ‘masterplan' voor de jeugdhulp. Ze vindt dat een opname in de psychiatrie altijd deel moet uitmaken van een zorgtraject op maat en niet moet dienen als laatst redmiddel om een kind in veiligheid te brengen. “Het systeem kraakt en dat zet druk op alle schakels”, zegt Vrijens. “Er zijn veel mensen die hun best doen om oplossingen te zoeken voor kinderen en jongeren in nood, maar ze botsen voortdurend tegen muren. Het ergste is dat zij dan soms afgerekend worden op beslissingen die ze uit noodzaak moesten nemen omdat er structurele problemen zijn in de sector.”

“De Vlaamse regering heeft de voorbije jaren al inspanningen gedaan, maar nu moet ze bekijken of dit impact heeft gehad op de noden op het terrein”, vindt Vrijens. “Bovendien moet het héle systeem van de jeugdhulp worden onderzocht, zodat er een structurele oplossing komt.”

INTERVIEW. Arts ziet hoe Vlaanderen dagelijks faalt om kinderen te beschermen: “Voor kleuter met blauwe plekken en brandwonden was antwoord: ‘Sorry, geen tijd’” (+)

HLN ONDERZOEK. “Papa doet mij pijn”, zei Olivia (4) aan politie en justitie, maar die sloten slordig onderzoek al na een week (+)