‘Er zijn nog nooit zo veel burgers gegijzeld. Maar het lot van die gijzelaars lijkt de overheid relatief koud te laten’: Midden-Oosten-expert over gijzelaarsdeal

De Israëlische regering en Hamas hebben een overeenkomst gesloten. Van de naar schatting 240 gijzelaars zullen 50 vrouwen en kinderen worden vrijgelaten, in ruil voor de vrijlating van 150 Palestijnse gevangenen. Er komt een gevechtspauze van vier dagen, waarin humanitaire hulp zal worden toegelaten. “Dat zal vooral in het zuiden van Gaza zijn, want in het noorden zal Israël vermoedelijk niet willen wijken”, zegt Herremans. “Er zouden een driehonderdtal vrachtwagens binnen mogen, wat eigenlijk veel te weinig is gezien de ernst van de situatie.” Voor elke tien extra vrijgelaten gijzelaars, zou de pauze met een dag worden verlengd.

Er was al vaker aangekondigd dat een deal ‘nabij’ was. Wat was het grote struikelblok?

“Qatar, dat een essentiële rol speelt als bemiddelaar, heeft inderdaad al eerder laten weten dat een deal nabij was, en dat er enkel nog logistieke obstakels waren, zoals het verzamelen van de gijzelaars. Maar ik denk dat het belangrijkste obstakel het gebrek aan Israëlische politieke wil was. De extreme krachten in de regering-Netanyahu, zoals ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich, waren tegen zo’n deal en zijn tegen hulp aan Gaza gekant. Die laatste is uiteindelijk bijgedraaid onder zware publieke druk.”

De druk om gijzelaars vrij te krijgen werd te groot?

“Er is inderdaad het Hostages and Missing Families Forum dat grote druk uitoefent. Zij hebben al een mars naar Jeruzalem georganiseerd en zijn met de regering gaan praten om hun ongenoegen te uiten. Zij vinden dat de overheid hen in de steek laat en niet genoeg doet om de gijzelaars vrij te krijgen.

“Het is heel moeilijk om in te schatten wat het Israëlische oorlogskabinet precies wil als het om die gijzelaars gaat. De algemene strategie is duidelijk: Gaza platgooien en Hamas uitroeien. Het lijkt erop dat een aantal belangrijke ministers vindt dat het lot van de gijzelaars niet opweegt tegen het realiseren van die grotere doelstelling.”

Volgens sommige analisten versterkt de deal de onderhandelingspositie van Hamas. De vrijlating van een deel van de gijzelaars zou de druk op Israël om ook voor de overblijvers toegevingen te doen nog vergroten.

“Klopt, maar anderzijds lijkt de Israëlische regering niet echt onder de indruk van die druk. We zijn inmiddels 46 dagen verder. En er zou eerder al een soortgelijke deal zijn afgesprongen omdat Israël er niet op inging. Het is waarschijnlijk vooral onder Amerikaanse druk, en dankzij de bemiddeling door Qatar, dat Israël wil onderhandelen.

“De Israëlische regering wil niet onderhandelen met een terreurbeweging. Ben-Gvir verwees ook naar de vrijlating in 2011 van duizend Palestijnse gevangen in ruil voor soldaat Gilad Shalit. Daarbij kwam onder meer Yahya Sinwar vrij, een van de breinen achter de recente aanslag. Dat is een trauma uit het verleden. Alleen is deze situatie zonder precedent. Er zijn nog nooit zo veel burgers gegijzeld. Maar het lot van die gijzelaars lijkt de overheid relatief koud te laten.”

Is de vrees van Israël ook dat een pauze de deur op een kier zet naar een staakt-het-vuren?

“Dat is vermoedelijk inderdaad de Israëlische redenering en angst. Er is momenteel internationaal enkel een consensus over de nood aan humanitaire pauzes. Genoeg voor de bevolking om even op adem te komen, en dan opnieuw gebombardeerd te worden, om het even cynisch te stellen. Hulporganisaties staan klaar, maar kunnen in deze context nauwelijks hun werk doen. Wat we nodig hebben, is natuurlijk een staakt-het-vuren, een langdurige stopzetting van de gevechten die uitzicht biedt op een vredesakkoord. Maar daarvoor ontbreekt de internationale druk.

“De Israëlische regering vreest niet alleen dat een pauze Hamas de kans geeft om weer op krachten te komen, maar het ook moeilijker zal maken om de bombardementen weer op volle kracht te hervatten. En dat brengt de grotere doelstelling in het gedrang. Terwijl die doelstelling om Hamas uit te roeien natuurlijk totaal onrealistisch is. Integendeel, de oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen voeden de radicalisering enkel. In zo’n context zal Israël niet veilig zijn. De Israëlische overheid wil niet halfweg stoppen, maar een staakt-het-vuren is de enige redding voor Gaza, én voor Israël.”

Hoe ziet u het conflict na deze pauze verder evolueren?

“Dat zal afhangen van de Israëlische doelstellingen. Die zijn momenteel vrij duidelijk. Naast het uitschakelen van Hamas, streeft de huidige regering ernaar om een Palestijnse staat onmogelijk te maken. Ze wil een zo groot mogelijk Israël met zo weinig mogelijk Palestijnen. Daar kwam ze voor 7 oktober al aardig mee weg, en daar ziet ze nu nog meer de kans toe. Dat zie je ook aan de agressie van kolonisten tegenover Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever.

“Tegelijk heeft ook Hamas geen exit-strategie. Zij willen vooral sterk genoeg blijven om te strijden voor wat zij de bevrijding van Palestina noemen. Hun leiders bezondigen zich evenzeer aan oorlogsmisdaden, geven niet om de bevolking van Gaza en willen de strijd niet staken. In die zin denk ik dat die deal goed zal zijn voor de gijzelaars, maar een einde van de oorlog niet dichterbij brengt.”