Hoe is Geert Wilders aan zijn monsterscore geraakt? "VVD zette deur open" en door "migratie aan bestaanszekerheid te koppelen"

"Geert Wilders stond een aantal dagen geleden nog op 17 zetels en toen heeft de VVD  - ineens, heel vreemd - de deur opengezet naar samenwerking. De kiezers hebben gedacht "als de VVD de PVV niet langer uitsluit dan gaan we toch voor Wilders stemmen". Dat gaf twintig zetels binnen de week", zegt Krouwel in "De ochtend" op Radio 1. "Ik denk dat de andere partijen nu niet om Wilders heen kunnen voor een coalitie."

De VVD wenste nooit met de PVV in een regering te zitten. "Want dat is mislukt in 2010", duidt Krouwel. "Maar ze doet wel aan copying: de partij kopieert de PVV. Rechtse kiezers trekken naar de VVD, omdat ze denken dan hetzelfde beleid te krijgen. Zodra je de deur openzet naar de PVV als volwaardige coalitiepartner, dan nodig je kiezers uit te stemmen op de PVV, het origineel of het harde beleid."

Dilan Yesilgöz, het boegbeeld van de VVD, is het niet eens met de kritieken. "Niet de VVD heeft de PVV groot gemaakt, dat hebben de kiezers gedaan. Dit is wat er leeft. Als je dat niet aanpakt en oplost, dan krijg je dit", reageerde ze gisteren toen de teneur van de exitpolls duidelijk werd.

Krouwel wijst erop dat de druk bij Dilan Yesilgöz, de leider van de liberale VVD, hoog lag. "Als je een premier hebt die de verkiezingen ingaat, heb je een bonus. Met het vertrek van Mark Rutte krijg je een soort gat en kijkt iedereen naar Yesilgöz of ze het wel kan", zegt Krouwel.

Hij nuanceert ook. Voor de politicoloog ligt de grote fout van de VVD bij de inschatting van de partij van Pieter Omtzigt, Nieuw Sociaal Contract (NSC). "Die nieuwe partij stond hoog in de peilingen. De VVD wilde verdeel en heers spelen. Maar dat is fout gelopen." 

Links heeft een kopstoot gekregen. "Frans Timmermans, die vanuit Europa is gekomen (hij was Eurocommissaris, red.), wilde (vice)premier worden. Leider van de oppositie was niet zijn bedoeling."

De politicoloog vreest voor zeer lange onderhandelingen. "NSC en VVD moeten nu door de knieën en met Wilders regeren, of althans een serieuze poging ondernemen", aldus Krouwel.

"Die drie partijen hebben een ruime meerderheid. Ik verzeker u dat ze ook eens zullen breken, voor een ommetje met Frans Timmermans." Krouwel stelt dat Wilders om premier te worden, de VVD en NSC hoort "mee te krijgen". Vandaar dat hij zich gematigd opstelt. 

Onze buitenlandjournalist Jeroen Reygaert benadrukt dat "Geert Wilders geen nieuwe hit is". "Hij loopt al 20 jaar rond in de politiek, maar dit had niemand verwacht. Langs de andere kant: Wilders koppelde migratie aan bestaanszekerheid door te zeggen "ik ga de grenzen sluiten". Die combinatie heeft gescoord."

Wordt Wilders de nieuwe premier? Een vraag die niemand kan beantwoorden. Reygaert wikt en weegt: "Hij heeft met kop en schouders de sterkste partij en er is geen cordon sanitaire in Nederland. Vraag is eerder wie gaat het wagen? De kans bestaat dat Wilders premier wordt, maar makkelijk wordt het niet. Ik ben niet zeker dat we over een jaar een stabiel werkende regering hebben."