Hulporganisaties klagen Nederlandse staat aan voor "mogelijke medeverantwoordelijkheid voor bombardementen in Gaza"
In Nederland zijn vier mensenrechtenorganisaties een rechtszaak in kort geding gestart tegen de staat, omdat Nederland onderdelen van F-35’s naar Israël blijft exporteren. Ze vinden dat de staat op die manier meehelpt aan de schendingen van oorlogs- en mensenrechten in de Gazastrook. "Het is lastig om nu al te spreken over schendingen van het humanitair oorlogsrecht."
In Den Haag is een proces in kort geding begonnen tegen de Nederlandse staat. De mensenrechtenorganisaties Oxfam Novib, Amnesty International, PAX en The Rights Forum eisen dat de overheid stopt met de levering van F-35-onderdelen aan Israël. Volgens de organisaties zijn de leveringen in strijd met de internationale wetgeving en met de Nederlandse (grond)wet.
Israël gebruikt zijn F-35-gevechtsvliegtuigen om doelwitten in de Gazastrook te bombarderen. Het Israëlische leger raakt bij die luchtaanvallen ook regelmatig Palestijnse burgers. Ondertussen zijn sinds de start van de oorlog op 7 oktober al bijna 16.000 Palestijnen om het leven gekomen.
Verschillende landen en wereldleiders uitten al kritiek op het hoge aantal Palestijnse burgerslachtoffers. De Turkse president Erdogan bestempelt Israëlisch premier Netanyahu als een "slachter" en "oorlogsmisdadiger". Ook de Verenigde Staten, die eerder hun "onvoorwaardelijke steun" garandeerden, eisen nu meer garanties dat Israël Palestijnse burgers ontziet.
"Evidente schendingen"
Volgens de hulporganisaties zijn de acties van het Israëlische leger "evidente schendingen van het oorlogsrecht". Daarvoor wordt verwezen naar de oproepen van het leger om steden te verlaten en naar de aanvallen op burgerlijke infrastructuur, zoals scholen en ziekenhuizen.
"De Nederlandse staat moet onmiddellijk stoppen met het leveren van F-35-onderdelen aan Israël", zegt advocate Liesbeth Zegveld, die de hulporganisaties vertegenwoordigt. "Dat is verplicht volgens artikel 1 van de Conventies van Genève en het Genocideverdrag, dat is ingevoerd om genocide te voorkomen."
Zegveld stelt eveneens dat Nederland zijn eigen exportwetten overtreedt. Wapenexport zou namelijk verboden zijn als "militaire goederen kunnen bijdragen aan schendingen van mensenrechten of het internationaal humanitair recht." Aangezien Nederland de levering van de onderdelen niet stopzet, is het land medeverantwoordelijk voor de verwoesting die de gevechtsvliegtuigen in de Gazastrook aanrichten, redeneren de organisaties.
Nederland en F-35-onderhoud
De Nederlandse Vliegbasis Woensdrecht speelt een belangrijke rol binnen het internationale F-35-programma. Als logistiek centrum staat de luchtmachtbasis in voor motoronderhoud en levert het F-35-onderdelen aan andere landen in Europa. Naast Woensdrecht zijn er wereldwijd nog drie andere luchtbasissen die zo'n onderhoud voor F-35's uitvoeren.
"Terechte, maar moeilijk te beantwoorden vragen"
Advocaat Reimer Veldhuis komt in de rechtszaak op voor de Nederlandse staat. Hij stelt dat de bezorgdheden over de Israëlische militaire acties "terecht" zijn, maar dat de vragen naar rechtenschendingen door Israël "niet gemakkelijk te beantwoorden" vallen.
Zo haalt de advocaat aan dat Israël het recht op zelfverdediging heeft. Daarnaast is het volgens Veldhuis voor een Nederlandse rechtbank moeilijk om een vonnis te vellen over Israëlische militaire acties, aangezien ze zich zo ver weg voltrekken en niet alle details bekend zijn. "Het is niet vastgesteld dat het oorlogsrecht opzettelijk wordt geschonden met de F-35", haalt Veldhuis eveneens als argument aan.
"Op zijn minst zorgwekkend"
Als docent aan de Universiteit van Maastricht is Wim Muller gespecialiseerd in humanitair oorlogsrecht en internationaal strafrecht. Hij gelooft dat de hulporganisaties weinig kans op slagen hebben om de leveringen met de rechtszaak volledig te doen stoppen.
"Veldhuis haalt een sterk argument aan", vertelt Muller. "Het is lastig om nu al te beoordelen of bepaalde acties van het Israëlische leger een schending van het humanitair oorlogsrecht inhouden, ook al lijkt dat zo door het hoge dodental. Je moet meer details hebben over de beslissingen die het leger neemt."
De zaak kan de Nederlandse overheid volgens Muller wel aanzetten om meer opheldering te vragen aan Israël. "De overheid heeft de plicht om het humanitair oorlogsrecht te respecteren. Als er aanwijzingen zijn dat Israël het oorlogsrecht met zijn F-35's schendt, dan is dat op zijn minst zorgwekkend."
