‘Poetin kan ook NAVO-lidstaten militair gaan provoceren’: is alliantie tussen Rusland en Iran een gamechanger?
De intensere militaire samenwerking tussen Rusland en Iran kan verregaande gevolgen hebben. ‘Als Poetin gelooft dat hij sterk genoeg is, is hij in staat om ook Europese NAVO-leden militair te provoceren’, waarschuwt de gewezen Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Pavlo Klimkin in een gesprek met De Morgen.
Terwijl de Europese Unie en de Verenigde Staten focussen op interne discussies over de hoeveelheid steun aan Oekraïne en Israël zitten Rusland en Iran niet stil. Beide sloten recent vergaande militaire akkoorden. Zo besliste het Kremlin om Sukhoi-SU-35-gevechtsvliegtuigen en Mi-28-aanvalshelikopters te leveren aan Iran, na eerder ook al de pro-Iraanse Hezbollah-beweging van anti-scheepsraketten te hebben voorzien. Iran levert de Russen in ruil meer Shahed-kamikazedrones maar ook hun ontwerp, zodat Rusland ze zelf kan produceren.
Volgens Pavlo Klimkin, de voormalige minister van Buitenlandse zaken van Oekraïne (2014-19), zijn nog grotere wapenleveringen in de maak. “Er zijn discussies over de leveringen van ballistische raketten en mogelijk zelfs kruisraketten door Iran aan Rusland”, zegt hij. “Dit is voor ons in Oekraïne en onze Europese buurlanden een fundamentele bedreiging, omdat we nu al bijna elke nacht met Iraanse drones worden aangevallen. Maar ook voor Europa, de westerse aanwezigheid in het bredere Midden-Oosten en Israël verandert de machtsbalans. Iran zal door de nieuwe Russische gevechtsvliegtuigen en helikopters véél veerkrachtiger worden in het geval van escalatie. Ze waren al in veel landen (zoals Syrië, Irak en Libanon, MR) aanwezig met milities, straks verwerven ze ook de harde macht van luchtoverwicht.”
Klimkin wijst erop dat de samenwerking ook veel verder gaat dan militaire bestellingen. “Ze zijn van elkaar afhankelijk en stemmen steeds meer hun beleid op elkaar af. De Russen gebruiken de Iraniërs en de Iraniërs gebruiken de Russen. Het Westen moet dit beschouwen als een nieuwe, fundamentele, factor voor de richting van zijn buitenland- en defensiebeleid.”
Een sprekend voorbeeld is hoe Iran sinds de oorlog in Gaza westerse marine- en koopvaardijschepen in de Rode Zee onder vuur laat nemen door Houthi-rebellen vanuit Jemen. Zelfs zaterdag nog werd het Franse fregat Languedoc beschoten. De twee gebruikte Iraanse drones werden onschadelijk gemaakt. Dit soort acties speelt volgens Klimkin ook Rusland in de kaart. “Of dit een gemeenschappelijk opgezette actie is weten we niet maar het is wel hun beleid dat ze met elkaar coördineren.”
Nog een voorbeeld is hoe beide samen ervaringen uitwisselen over het omzeilen van sancties, onder meer in de Rode Zee die de Russen en de Iraniërs gebruiken voor de transit van door Europa of de VS gesanctioneerde olie-export. Klimkin: “Voor beide is het cruciaal om hun olie te verkopen en geld te verdienen. Daarvoor helpen ze elkaar, geruggensteund door afnemers als China.”
Waterdichte sancties
De EU moet volgens Klimkin meer doen om sancties waterdicht te maken en overtreders sneller te straffen. Zo worden de SU-35-gevechtsvliegtuigen nog altijd geproduceerd dankzij machineonderdelen van een Japans bedrijf dat werkt via een Russische vestiging in Ulyanovsk, met Duitse en Zwitserse onderaannemers.
Voor Europa en de VS wordt het volgens de gewezen buitenlandminister van levensbelang te anticiperen op de geostrategische gevolgen van een Russisch-Iraanse alliantie die uit is op machtsprojectie van het Midden-Oosten tot en met de Kaspische, Zwarte en Middellandse Zee.
“Europa heeft een vernieuwd veiligheidsmodel nodig, dat is duidelijk. Het moet blijven steunen op trans-Atlantische samenwerking maar focussen op de nieuwste 360 graden-bedreigingen rondom, vanuit Rusland, het Midden-Oosten én de Afrikaanse Sahel. Nu rusten jullie nog op een 20ste-eeuws veiligheidsconcept maar dat moet opgewaardeerd worden naar de 21ste eeuw. Het denken is wel al daar maar de voorbereiding ontbreekt. Het is een compleet nieuwe situatie en op het niveau van samenlevingen is dit begrip er in Europa nog altijd niet. Jullie zouden daarom onze ervaring in Oekraïne moeten betrekken in jullie strategie. Europa zou ook daarom best aandringen op ons NAVO-lidmaatschap. Ik hoop ook dat jullie leiders later deze maand onze EU-toetredingsgesprekken en financiering niet laten blokkeren door de Hongaarse premier Orbán. Als ze zich door hem laten gijzelen zal Poetin hard lachen, en ik weet niet of je dat wil zien gebeuren.”
Klimkin waarschuwt dat het Kremlin elk moment van zwakte genadeloos zal uitbuiten. “Poetin zal blijven provoceren, met militaire macht, met hybride activiteiten en propaganda. Je mag niet uitsluiten dat Poetin op een dag ook NAVO-lidstaten militair zal provoceren. In Moskou geloven ze niet dat ze enkel tegen ons in Oekraïne vechten maar ook een oorlog voeren met het Westen. Als Poetin op een bepaald moment denkt dat hij door zijn nieuwe wapens sterk genoeg is, is hij in staat om Europese NAVO-leden militair te provoceren als test van jullie collectieve defensie van Artikel 5 (één aangevallen NAVO-lid krijgt steun van alle andere, MR). De realiteit vandaag is dat niets onmogelijk is. Enkele jaren geloofden mijn Europese vrienden me ook niet toen ik zei dat Poetin ons zou aanvallen. Om een oorlog uit te sluiten, maak je je dus maar best klaar om een oorlog te voeren. Ik wil niemand bang maken maar dit gaat om het verzekeren van de collectieve veiligheid van Europa, waartoe Oekraïne behoort.”