100 jaar geleden overleed Gustave Eiffel: zijn levensverhaal van Eiffeltoren tot gevangeniscel
Gustave Eiffel, de Franse ingenieur die zijn naam gaf aan de Eiffeltoren, is precies honderd jaar geleden overleden. Tijdens zijn leven heeft hij meer dan honderd metalen constructies gebouwd in alle uithoeken van de wereld. Toch eindigde zijn bouwcarrière in mineur na een groot schandaal, wat resulteerde in een gevangenisstraf van twee jaar. Een overzicht van zijn leven.
Honderd jaar na zijn sterfdag, weerklinkt de naam Eiffel nog steeds in alle uithoeken van de wereld. Viaducten, kerken, standbeelden, tot zelfs de metalen constructie van het Vrijheidsbeeld: onder de talrijke werken van Gustave Eiffel, zijn er enkele uitgegroeid tot hét uithangbord van hele steden, regio's of zelfs landen. Dat allemaal dankzij zijn keuze voor metaal als bouwmateriaal.
Liefde voor metaal
Alexandre Gustave Eiffel wordt geboren op 15 december 1832 en groeit op in de Franse stad Dijon. Via zijn oom Jean-Baptiste Mollerat, een uitvinder, komt hij al op jonge leeftijd in aanraking met scheikunde en technologie. In 1852 wordt hij toegelaten op de technische École Centrale des Arts et Manufactures in Parijs. Drie jaar later behaalt Eiffel er zijn diploma.
Net afgestudeerd, gaat de ingenieur aan de slag bij de spoorwegmaatschappij Compagnie des Chemins de fer de l'ouest. Daar komt hij voor het eerst in aanraking met metaal, een materiaal dat de rest van zijn carrière zal tekenen. In 1858 krijgt Eiffel zijn eerste grote klus als werfleider bij de bouw van de ijzeren spoorbrug in Saint-Jean, Bordeaux.
De jonge ingenieur ontwerpt de brug niet, maar zal het werk leiden. 26 jaar is hij wanneer hij de bouw van de 510 meter lange brug in goede banen leidt. Het was op dat moment de grootste bouwplaats in Frankrijk. De brug wordt tot op vandaag ook wel de "Passerelle Eiffel" genoemd.
Eiffel de bruggenbouwer
Tijdens dit project maakt Eiffel gebruik van perslucht om grote stalen balken te installeren. Een techniek die we later zien terugkeren bij de bouw van de Eiffeltoren. Dankzij zijn innovaties en voorliefde voor staal - een materiaal dat veel goedkoper was dan steen -, slaagt hij erin om in 1866 zijn eigen bedrijf op te richten, vlakbij Parijs.
Door zijn keuze voor staal, zijn ontwerpen van Eiffel vaak veel goedkoper dan ontwerpen van concurrenten. Al snel krijgt Eiffel steeds meer naamsbekendheid. Bouwaanvragen stromen binnen van over de hele wereld. De ingenieur bouwt talloze bruggen en viaducten binnen en buiten Europa. In Portugal bijvoorbeeld: Eiffel mag het beroemde Mara Pia-viaduct bouwen, over de rivier Douro.
Ook vaderland Frankrijk siert hij met heel wat bruggen. Eén van de bekendste is de Garabit-brug in het Franse departement Cantal. Met een hoogte van 130 meter was de brug jarenlang de hoogste ter wereld.
In ons land ontwerpt Eiffel de eerste Scheldebrug in Temse. Deze 343 meter lange brug wordt ingehuldigd op 30 november 1870. Ze loopt ernstige schade op tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar wordt hersteld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt ze in 1940 definitief opgeblazen door Franse en Belgische troepen, om tactische redenen.
Het Vrijheidsbeeld: een Frans geschenk
Maar het genie dat Eiffel heet stopt niet bij het bouwen van bruggen. Niet ver van het water bouwt zijn bedrijf ook tal van vuurtorens. Die zijn nog steeds te bewonderen in onder meer Brazilië, Madagaskar, Estland, Finland en Egypte.
De lijst gaat maar door. Hij bouwt ook het geraamte van de kathedraal van Chiclayo in Peru, en dat van Palais Galliera in Parijs. In de Hongaarse hoofdstad Boedapest bouwt hij het Weststation, in typisch Franse stijl. In het observatorium van Nice bouwt hij dan weer de hydraulica in de koepel om sterren te observeren.
En niet de minste op dat diverse lijstje: het Vrijheidsbeeld in New York. In 1878 ontwerpt Eiffel het metalen geraamte van het 46 meter hoge beeld in zijn werkplaats nabij Parijs. Het standbeeld is een geschenk van Frankrijk aan de Verenigde Staten, ter gelegenheid van de honderdjarige Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring. Fransman Frédéric Bartholdi is de beeldhouwer van het monument. Eiffel zorgt ervoor dat het recht blijft staan.
De Eiffeltoren: "een aanslag op goede smaak"?
Het meest bekende bouwwerk van Gustave Eiffel is ongetwijfeld de Eiffeltoren. Al is die eigenlijk ontworpen door twee van zijn medewerkers, de ingenieurs Maurice Koechlin en Émile Nouguier. De toren werd gebouwd als toegangspoort voor de wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs, ter ere van de honderdste verjaardag van de Franse Revolutie.
De vooralsnog ongeziene megastructuur meet zo'n 320 meter hoog en bestaat uit 15.000 stukken metaal die bij elkaar gehouden worden met 2,5 miljoen klinknagels. Heel wat Fransen vonden de Eiffeltoren op het eerste gezicht "een aanslag op schoonheid en goede smaak", maar de publieke opinie draaide bij zodra het bouwwerk af was. Oorspronkelijk zou de toren maar twintig jaar blijven staan, maar hij werd nooit afgebroken. Uiteindelijk groeide het bouwwerk uit tot hét symbool van de Franse hoofdstad.
Het Panamaschandaal: het einde van zijn carrière
Voor Eiffel is de toren zijn grootste en laatste bouwsucces. De ingenieur raakt datzelfde jaar betrokken bij een van de bekendste financiële en politieke schandalen uit de Franse geschiedenis: Het Panamaschandaal.
In 1887 krijgt de ingenieur opdracht om de tien sluizen van het Panamakanaal in Centraal-Amerika te bouwen. Een gigantisch project met faliekante afloop. Bij de bouw van het kanaal komen heel wat arbeiders om het leven, en de onderneming draait uit op een groot financieel fiasco. Het bedrijf achter het Panamakanaal gaat failliet, en Eiffel wordt beschuldigd van fraude. Hij wordt veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf en een fikse geldboete.
Nadat hij zich terugtrekt uit het project wordt de klacht weer ingetrokken, maar de imagoschade is al aangericht. Eiffel neemt ontslag bij zijn eigen bedrijf en trekt zich volledig terug uit de bouwsector.
Leven voor de wetenschap
De laatste dertig jaar van zijn leven wijdt Gustave Eiffel aan de bewegingsleer van lucht en aan meteorologie. In 1909 laat hij op het Champ de Mars, aan de voet van de Eiffeltoren, een windtunnel bouwen. Hier voert hij aerodynamische tests uit voor heel wat toepassingen waaronder de luchtvaartsector, de bouw van auto's, boten, bruggen, gebouwen en thermische krachtcentrales.
Wanneer hij in 1911 het Champ de Mars moet verlaten, bouwt hij een jaar later een nieuwe windtunnel op eigen kosten, in de rue Boileau in Auteuil. Met zijn experimenten heeft hij een aanzienlijke invloed op de ontwikkeling van de aerodynamische wetenschappen.
Op 27 december 1923 overlijdt Gustave Eiffel op 91-jarige leeftijd in Parijs.
