Illegaal vuurwerk eenvoudig te koop op sociale media: binnen 15 minuten zwaar knalvuurwerk gevonden

Oudejaar en vuurwerk: ze lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoewel de aankoop en het gebruik van vuurwerk in ons land steeds meer aan allerlei regels worden onderworpen, geeft Europees onderzoek aan dat illegaal vuurwerk de laatste jaren steeds meer verhandeld wordt.

VRT NWS nam de proef op de som en nam een kijkje in de online wereld van de verkoop van vuurwerk. Het resultaat? Na minder dan een kwartier kunnen we een bestelling voor illegaal vuurwerk plaatsen. 

We starten onze zoektocht op donderdag, drie dagen voor oudejaarsavond. We begeven ons naar enkele openbare chatgroepen op het platform Telegram. De leeftijd van de deelnemers in deze groepen schommelt tussen de twaalf en twintig jaar oud, op enkele uitzonderingen na.

In enkele van die groepen zien we naar aanloop van de feestdagen een opmerkelijke tendens. Waar tot voor kort het meest besproken thema de oorlog Hamas-Israël was, zien we dat de focus de laatste tijd verschuift naar een ander onderwerp: vuurwerk en oudejaarsavond.

Er wordt informatie uitgewisseld over waar je legaal vuurwerk kan kopen, maar ook via welke kanalen illegaal vuurwerk verkregen kan worden. 

De drukte lijkt groot te zijn. Meerdere accounts vragen om geduld uit te oefenen. “Straks koffer vol”, klinkt het ergens. “Respect gevraagd, wij nemen veel risico.”

We zien ook dat er Snapchat-accounts worden uitgewisseld om de verkoop van illegaal vuurwerk verder te bespreken. We besluiten een van deze accounts te volgen en nemen contact op met de eigenaar ervan. 

Uit het gesprek blijkt dat de eigenaar van het account zo goed als elke nacht rondrijdt met een koffer vol vuurwerk, zowel legaal als illegaal. We vragen onder andere of we Cobra's kunnen kopen. De verkoper is erg enthousiast en zegt dat hij zelfs “dezelfde avond nog kan langskomen”. Een Cobra zou ons 15 euro kosten. Daarna stoppen we het gesprek.

Het lukt ons in minder dan een kwartier om illegaal vuurwerk te bestellen. Ook het Nederlandse Nieuwsuur deed de test: in minder dan twee uur had de nieuwsdienst de Cobra's in handen.

Een ander fenomeen dat we op sociale media zien: heel wat webshops uit Oost-Europese landen bieden illegaal vuurwerk aan. Daar worden dezelfde Cobra's soms voor slechts 5 euro aangeboden. Ook het Europees onderzoek naar de handel in illegaal vuurwerk zag dat heel wat materiaal uit die windhoek afkomstig is.

“Dat klopt”, zegt Christophe Byl van de Belgische vuurwerkfederatie BelPyro vzw. “Zo heb ik ooit eens door de politie in beslag genomen Poolse Cobra’s gezien: zelfs als iemand die er professioneel mee bezig is, was ik er bang van. En wat bleek? Het was een kereltje van amper veertien jaar oud die deze Cobra’s online had besteld met de kredietkaart van zijn moeder en die thuis had laten leveren.”

Eigenaars van vuurwerkwinkels reageren evenmin verbaasd. Tom Van Landeghem van Vuurwerkshop Kontich zegt dat hij zelf ook de vraag geregeld krijgt. “Via de telefoon of via de winkel vragen mensen of we geen illegaal vuurwerk verkopen. Dat doen we natuurlijk niet, want we willen onze vergunning niet kwijt. Maar het is inderdaad erg makkelijk om online aanbiedingen te vinden.” Van Landeghem hoort dat het materiaal vandaag hoofdzakelijk uit Polen en Hongarije komt.

“Het is heel moeilijk om tegen te houden, maar wij lijden wel aan het negatieve beeld dat ontstaat door vuurwerk afkomstig van Cobra's. Wij moeten aan zware regels gehoorzamen, maar de ongelukken die worden veroorzaakt door illegaal vuurwerk, stralen wel op ons af.”

Bij Oscare vzw, een nazorg- en onderzoekscentrum voor mensen met brandwonden en littekens, deden ze recent nog onderzoek naar het gebruik en de aankoop van vuurwerk. “Onze ervaring was ook dat je op nog geen vijftien minuten wist waar je wat kon halen”, zegt woordvoerder Peter Van Rossum.

“Het gros van het materiaal lijkt uit Oost-Europese landen te komen. Er zitten ook kleine organisaties achter, via sociale media kom je vaak bij dezelfde personen uit. Het is gevaarlijk, want illegaal en online gekocht vuurwerk is vaak van veel minder goede kwaliteit. De kans dat daar iets mee misloopt, is veel groter. Maar het is moeilijk om tegen te houden: een aanpak tegen illegaal vuurwerk moet op Europees niveau bekeken worden.”

Dat vindt ook Byl van BelPyro. “Als sector kijken we met lede ogen naar hoe het zware knalvuurwerk in de media vaak de aandacht krijgt. Dat veroorzaakt menselijk en dierlijk leed. De populariteit van illegaal vuurwerk is mede te danken aan sociale media en de Europese Unie onderschat het probleem. Sinds de publicatie van het onderzoek is er nog maar weinig ondernomen.”

De politiezones van Antwerpen en van Brussel Hoofdstad-Elsene laten weten dat ze mensen controleren op eventueel bezit van illegaal vuurwerk. "Gisteren controleerden we nog iemand met zes eenheden van Cobra 6", klinkt het in Brussel.

Ook de dienst Douane en Accijnzen laat weten de zaak op te volgen. Op donderdag voerden ze samen met de FOD Economie nog een actie uit in de buurt van Turnhout. Bij negen voertuigen werden te grote hoeveelheden vuurwerk aangetroffen. Die werden in beslag genomen door de FOD Economie. “In een van deze voertuigen werd zelfs voor meer dan 19 kilogram aan pyrotechnisch materiaal aangetroffen”, klinkt het.