De boeken van de week: een bloedstollende misdaadroman en autobiografisch werk van Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek 

Malin Persson Giolito is een Zweedse auteur die in Brussel woont. "Sta ons bij" (uitgeverij De Geus) is volgens kenner John Vervoort "een gruwelijk en ingrijpend verhaal". Het boek wordt een reeks op Netflix, net zoals haar andere verfilmde roman: "Quicksand".

Vervoort, recensent van thrillers, vertelt op Radio 1 over het boek en de auteur. "Malin is de dochter van Leif G.W. Persson die in de jaren 80 en 90 enkele goede misdaadromans heeft geschreven.  Zij heeft rechten gestudeerd aan het Europacollege in Brugge en is uiteindelijk in Brussel terechtgekomen, waar ze zeer lang voor de Europese Commissie heeft gewerkt. Voor alle duidelijkheid: het boek speelt zich niet af in Brussel".

Het verhaal gaat over twee jongens: de pubers en vrienden Billy en Dogge. De een komt uit een rijke familie, de andere uit een kansarm gezin. Langzaamaan geraken ze op het slechte pad. Het begint met kattenkwaad maar ze komen geleidelijk onder de invloed van een lokale drugsdealer. En dan gebeurt er iets heel ergs met één van hen, verklapt Vervoort zonder te spoilen. Hij noemt het een extreem spannend boek maar ook een bikkelhard drama.

Net als andere Scandinavische misdaadauteurs slaagt Persson Giolito erin om het genre te gebruiken om heikele maatschappelijke thema’s aan te kaarten.

"Hoewel het over misdaad gaat, gaat het ook over (familie)relaties, over jonge mensen - pubers - die het leven nog moeten ontdekken en die op het foute pad geraken, omdat er ouders zijn die zo rijk zijn dat ze niet naar hun kinderen omkijken en omdat er ouders zijn die zo arm zijn dat ze niet naar hun kinderen kunnen omkijken. Die spanning zit enorm goed in dat boek", vindt Vervoort. 

De debuutroman van Tuly Salumu is deels gestoeld op haar eigen ervaring. Het hoofdpersonage in 'Bintje' (uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts) gaat net als Salumu op zoek naar haar Congolese roots om haar vader beter te begrijpen.

De moeilijke relatie tussen een vader met een migratieachtergrond en zijn dochter is de kern van het verhaal, vertelt Salumu op Radio 1. De vader is getraumatiseerd door zijn migratie en heeft een dochter die haar identiteit niet vindt maar heel loyaal blijft aan haar afwezige vader.

De dochter heet Bintje, afgeleid van de Congolese naam van de schrijfster.  En net als het hoofdpersonage ging ook Salumu op zoek naar haar roots om haar biologische vader beter te begrijpen. "Ik heb een aantal jaren geleden een depressie gehad en toen is die drang om meer over mijn Congolese roots te weten naar boven gekomen. Sindsdien is het beter met mij en heb ik meer begrip voor mijn vader."

Haar biologische vader worstelde met een alcoholverslaving, regeerde thuis met harde hand en liet het gezin in de steek. "Ik wil mijn vader heel hard vergeven voor zijn afwezigheid en daarom zoek ik naar verklaringen – zoals zijn moeilijke jeugd in Kinshasa, zijn vader die heel vroeg is gestorven, het racisme waarmee hij in zijn nieuwe thuisland te maken kreeg." 

Deze zoektocht heeft Salumu veel bijgebracht zoals de wil om haar Congolese roots door te geven aan haar eigen kinderen, die ze heeft met haar witte man. "Mijn zoontje van zeven is wit, heeft blond sluik haar en dat confronteerde me met het feit dat op drie generaties tijd de huidskleur en cultuur helemaal veranderd en weg zijn. Bedoeling is om al die info die ik vergaar door te geven aan mijn zoon en dochter."  

Zoals de titel doet vermoeden geeft de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek in "Persoonsgegevens" (uitgeverij Querido) heel wat prijs over zichzelf. Volgens vertaalster Inge Arteel is vooral de aanleiding van deze roman autobiografisch: de Duitse belastingsinspectie die het hele archief van Jelinek ondersteboven heeft gehaald.

Inge Arteel is hoogleraar Duitse Letterkunde aan de VUB en vertaalde de roman. Zij is vertrouwd met het werk van de schrijfster die in 2004 de  Nobelprijs voor Literatuur won. "Jelinek, ondertussen 77, is een ongelooflijk straffe schrijfster. "La pianiste" van Michael Haneke is de verfilming van één van haar vroegere romans. Met dat boek is ze beroemd geworden, ook bij ons", vertelt Arteel op Klara.

Jelinek is nu vooral bekend als schrijfster van theaterteksten. Na de Nobelprijs trok ze zich terug uit het openbare leven omdat ze de aandacht niet meer aankon. Voor de vertaling overlegde Arteel met Jelinek via e-mail. 

Enkele jaren geleden kreeg Jelinek, die zowel in Duitsland als Oostenrijk woont, een huiszoeking in haar woning in München, op verdenking van belastingsontduiking. De aanklacht werd geseponeerd en dit onderzoek was de aanleiding voor het schrijven van het boek.

"Ze is misnoegd, o.a. over de kapitaalstromen van de neoliberale, globale economie, maar ook – het boek kent veel lagen – de roofkunst van de nationaalsocialisten. Ze richt zich op het Beierse aandeel en de rol van de stad München in het roven van die kunstwerken en het geld van gevluchte Joden dat op Zwitserse rekeningen terechtkwam", vertelt Arteel.

Jelinek kijkt in "Persoonsgegevens" naar haar eigen familie. "In die zin is het ook haar meest persoonlijke, autobiografische boek omdat ze er veel in vertelt over haar joodse familieleden die vermoord of uitgeweken zijn. Ze betrekt daarin een aantal historische figuren - nazikopstukken - die in Wenen actief waren en verantwoordelijk geweest zijn voor de deportatie van haar familie", licht Arteel toe.

Jelinek krijgt het verwijt van de publieke opinie, politici en in de media dat ze zich als slachtoffer ensceneert hoewel ze zelf niet heeft geleden. Volgens Arteel wil Jelinek dat aspect met dit boek weerleggen door aan te tonen dat ze wel degelijk afstamt uit een familie die het hard te verduren heeft gekregen tijdens de Tweede Wereldoorlog".