De bank KBC heeft een tarievenlijst gepubliceerd voor een zichtrekening voor ondernemers. Een standaard zichtrekening kost 24 euro aan beheerskosten per jaar. Maar in de tarievenlijst maakt KBC een uitzondering voor beroepen met een ‘hoogrisico-activiteit’. Nachtwinkels betalen voor de opening van een zichtrekening bijvoorbeeld 3.025 euro per jaar. Diamantairs zijn al helemaal de pineut. Zij betalen 30.250 euro per jaar als ze overschrijvingen willen doen naar andere diamantairs. Voetbalclubs die in de eerste klasse A of B spelen, betalen 42.350 euro per jaar voor de opening van een zichtrekening.

Ook Belfius rekent met een jaarlijkse kost van 6.000 euro voor een zichtrekening voor alle ondernemers met een hoogrisico-activiteit stevig door. Maar diamantairs kunnen er natuurlijk altijd voor kiezen om bij een andere bank aan te kloppen. Crelan vraagt bijvoorbeeld maar 42 euro per jaar. Wat is dan het probleem?

Medeplichtigheid aan witwaspraktijken

Het probleem is dat de meeste ondernemers in risicovolle sectoren worden geweigerd door een bank, omdat banken te bang zijn om medeverantwoordelijk te worden gesteld voor eventuele witwaspraktijken. Daarom is er sinds begin vorig jaar een basisbankendienst van kracht. Die bepaalt dat diamantairs of andere risicovolle ondernemers die drie keer geweigerd zijn door een bank, een zichtrekening mogen aanvragen bij de Federale Overheidsdienst Economie. Die laat dan eerst een fraudeonderzoek voeren. Als blijkt dat de diamantair of de nachtwinkeluitbater braaf is geweest, krijgt hij door de overheid een bank toegewezen.

“Als die bank KBC of Belfius is, heeft de ondernemer dus pech”, zegt Lieven Cloots, jurist van ondernemersorganisatie Unizo. “De ondernemer kan niet kiezen bij welke bank hij een zichtrekening krijgt. Het is een rotatiesysteem. Maar die rotatie is eigenlijk een loterij geworden. Bij de ene bank betaal je weinig, bij de andere bijzonder veel. KBC en Belfius zeggen eigenlijk zoveel als: wij worden dan wel verplicht om die basisbankendienst in te voeren, maar door onze zeer hoge kosten kan je daar eigenlijk geen gebruik van maken. Dat moet stoppen. Er moeten maximumbedragen komen.”

Honderden ondernemers in wachtrij

Tot hiertoe hebben al 54 ondernemers een basisbankendienst toegewezen gekregen. Nog enkele honderden staan in de wachtrij. Kan de FOD Economie aan een ondernemer dan niet een bank toewijzen die geen overdreven kosten aanrekent? “Neen”, zegt Kamerlid Michael Freilich (N-VA). “De basisbankendienstkamer binnen de FOD Economie hanteert een rotatiesysteem en wijst één van de zes grote banken toe aan een ondernemer. Die ondernemer moet al blij zijn dat hij een bankrekening krijgt.”

Michael Freilich wil nu maximumkosten aan de banken opleggen voor hun dienstverlening. “Ik zit daarvoor over enkele weken samen met de Nationale Bank”, zegt hij. “En verder heb ik samen met Kamerlid Patrick Prévot (PS) een wetsvoorstel ingediend om banken te verplichten om mee te delen waarom ze een diamantair of andere ondernemer weigeren. Nu geven banken vaak geen reden op. Logisch, want de échte reden waarom banken diamantairs weigeren, is omdat ze de hele sector te risicovol vinden. Maar als ze dat zeggen, doen ze aan discriminatie, en dat mag niet van Europa. Er staan boetes op van 1.000 tot 250.000 euro. In ons wetsvoorstel mogen ondernemers die geen zichtrekening krijgen aan de FOD Economie vragen om te controleren of de bank daar een geldige reden voor heeft. De bank moet dan dus écht een goede motivatie geven. Als dat niet gebeurt, moet de bank de klant wel aanvaarden en is het probleem opgelost.”

Reactie van de banken

De persdienst van KBC was donderdagnamiddag per telefoon of mail niet bereikbaar om uitleg te geven bij de hoge tarieven. Bankenfederatie Febelfin wil wel een algemene uitleg geven. “We kunnen ons niet uitspreken over de tarieven van individuele banken”, zegt Isabelle Marchand, woordvoerder van Febelfin. “Maar de Nationale Bank staat wel toe dat banken hun prijzen afstemmen op de kosten voor maatregelen rond de antiwitwaswetgeving. Daar zijn extra personeel en een specifieke expertise voor nodig. Als banken de risico’s niet correct beheersen, kunnen ze een boete krijgen tot 10 procent van hun jaaromzet, en een strafrechtelijke vervolging voor het meewerken aan witwassen.”