Igor Girkin ging nooit de cel in voor MH17. Maar nu wel, omdat hij Poetin “laffe middelmaat” noemde

De 53-jarige Igor Girkin, ook wel Strelkov (“de schutter”) genoemd, had ooit connecties diep in het Kremlin. Hij was als commandant betrokken bij de Russische annexatie van de Krim in 2014 en de opstand in Oost-Oekraïne. Hij speelde ook een hoofdrol bij het neerhalen van vlucht MH17. Maar sinds de oorlog in Oekraïne, ontpopte de ultranationalist zich als een grote criticus van de Russische president Vladimir Poetin. Als blogger, met een half miljoen volgers op Telegram, leverde Girkin regelmatig kritiek op hoe Poetin de oorlog in Oekraïne voert. Hij schreef kritische blogs waarin hij de vloer aanveegde met de - in zijn ogen - falende strategie van het Russische leger.

In juli vorig jaar werd Girkin opgepakt op verdenking van “extremisme”. In de weken en maanden voor die arrestatie voerde hij zijn kritiek op Poetin nog zwaar op. Zo richtte hij in de lente de ‘Club van boze patriotten’ op, om Rusland te redden van wat volgens hem het gevaar was van systemische onrust als gevolg van militaire mislukkingen in Oekraïne en het verdringen van de elite om uiteindelijk Poetin op te volgen. Aan Reuters zei hij toen dat Rusland “op de drempel stond van zeer ernstige politieke veranderingen, van rampzalige aard”.

In één van zijn meest uitgesproken tirades, enkele dagen voor zijn arrestatie, bestookte hij Poetin met persoonlijke beledigingen. Hij noemde hem onder meer “uitschot” en “een lafaard”, en drong er bij hem op aan de macht over te dragen “aan iemand die echt capabel en verantwoordelijk is”. Girkin stelde dat Rusland “deze laffe middelmaat aan de macht” niet zou overleven.

Niet veel later werd de Rus opgepakt door de Russische veiligheidsdiensten en voor het gerecht gesleept wegens het aanzetten tot extremisme. Kort voor zijn arrestatie was er ook de mislukte opstand van de intussen vermoorde Wagnerleider Jevgeni Prigozjin.

Nu is er het vonnis voor Girkin: vier jaar strafkolonie wegens extremisme. “Ik dien het vaderland”, zei hij zelf kort bij de uitspraak in Moskou. De rechter verbood hem ook drie jaar lang toegang tot het internet. Zijn advocaat kondigt aan in beroep te gaan.

Er gingen geruchten dat Girkin eerder zelf naar het front in Oekraïne was gegaan om te vechten. Onderzoekscollectief Bellingcat onthulde dat Girkin daar inderdaad was en zich er bezighield met het trainen van Russische soldaten en het werven van vrijwilligers. Die taak vervulde hij evenwel maar korte tijd. Gedesillusioneerd keerde hij terug naar Moskou, omdat zijn poging deel te nemen aan de strijd “mislukt” zou zijn.

Critici vermoeden dat het hem op Oekraïens grondgebied te heet onder de voeten werd, omdat hij daar als staatsvijand wordt gezien. Girkin was jarenlang inlichtingenofficier voor de Russische geheime dienst FSB en in 2014 was hij een van dé militaire leiders van de Russische operatie die het Oekraïense schiereiland de Krim inlijfde. Daarna speelde hij een belangrijke rol bij de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne die oorlog voerden tegen de regering in Kiev. In Oekraïne staat een prijs van 100.000 dollar op zijn hoofd.

Als de bevelhebber van de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne werd hij in 2022 door een Nederlandse rechtbank aangeduid als eindverantwoordelijke voor de ramp met vlucht MH17. In november van dat jaar werd Girkin door de rechtbank in Nederland bij verstek veroordeeld tot levenslang voor het uit de lucht schieten van vlucht MH17 en de moord op 298 inzittenden, op 17 juli 2014.

Girkin was ten tijde van de ramp als minister van Defensie in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk verantwoordelijk voor de aan- en afvoer van de Russische Buk-raket, waarmee vlucht MH17 uit de de lucht werd geschoten. Girkin vroeg als minister en hoogste militaire leider aan Moskou om luchtafweergeschut in de strijd tegen het Oekraïense leger. Hoewel er geen bewijs is dat hij op de hoogte was van de inzet van de Buk-raket op 17 juli, was hij wel de eindverantwoordelijke voor de inzet van militaire middelen en gaf hij sturing aan het rebellenleger. Daartoe overlegde hij met Moskou.

Ook zijn rechterhand Sergej Doebinski en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko werden in Nederland tot levenslange celstraffen veroordeeld. Maar waar de andere twee in de anonimiteit blijven, trad Girkin de afgelopen jaren geregeld in de publiciteit. Hoewel hij de oorlog tegen Oekraïne nog altijd steunt, werd hij intussen dus een tegenstander van Russisch president Vladimir Poetin en een criticus van het Kremlin.

Afgelopen november kwam de man in het nieuws nadat hij vanuit de cel had verklaard zich kandidaat te willen stellen voor de presidentsverkiezingen tegen Poetin dit jaar. De voormalige rebellenleider kante zich zo tegen de aankomende “schijnverkiezingen”, waarin “de winnaar op voorhand bekend is”.

Voorzitter van Stichting Vliegramp MH17 Piet Ploeg vindt de veroordeling van Girkin in Rusland nu “dubbel”. “Hij krijgt nu een gevangenisstraf voor een reden die niet deugt’’, zegt de Nederlander. “Ik gun het Girkin van harte dat hij het moeilijk heeft, maar opgesloten worden voor het uiten van een mening is fout.”

Daar voegt de voorzitter aan toe dat de Rus nog steeds wegkomt met het neerhalen van MH17 en het starten van een oorlog in Oekraïne. “Dat zijn de werkelijke redenen waarom hij naar de gevangenis moet’’, aldus Ploeg. “Ik vind het een boef, maar dit is heel erg dubbel.”