Wat heeft het protest de boeren opgeleverd? "Overleg met de regering is goed, maar we willen daden zien"

"We hebben ons punt gemaakt, maar we hebben ons doel nog niet bereikt. Ons protest zal pas geslaagd zijn als er echt iets verandert." Karel D'Eer, een jonge Oost-Vlaamse boer, blikt terug op een geslaagde week vol actievoeren. Samen met zijn collega's blokkeerde hij een tijdlang de toegang tot de Antwerpse haven en de E34.

Ook zijn collega's in andere provincies spreken van een succes. "We hebben de puntjes op de i gezet. De burger weet nu hoe precair onze situatie is", zegt Tijs Boelens van Boerenforum. Hij protesteerde donderdag mee op het Brusselse Luxemburgplein.

Boeren kwamen op straat om uiteenlopende redenen. Het Vlaamse stikstofakkoord, de prijszetting door de supermarkten, de Europese vrijhandelsakkoorden, ... Elke boer leek wel een ander bezwaar op tafel te leggen. Overkoepelend gaat de strijd vooral over een ander landbouwbeleid. Eén dat leefbaarder is voor de boeren. 

Maar hebben ze daar na een week vol protesten uitzicht op? Het onderwerp staat in ieder geval op de politieke agenda. Zowel op Vlaams, federaal als Europees niveau mochten de boeren deze week hun grieven op tafel gaan leggen.

Wat betreft concrete toegevingen is de balans voorlopig mager. Alleen Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kon de boeren iets concreets geven.

De regel waarbij boeren vier procent van hun akkers braak moeten laten liggen als ze kans willen maken op Europese subsidies gaat voorlopig de koelkast in als het van de Commissie afhangt. Die voorwaarde moet de biodiversiteit bevorderen. De EU voerde de regel enkele jaren geleden in, maar zette die omwille van de oorlog in Oekraïne niet om in de praktijk. Er is nu beslist dat de boeren ook in 2024 niet moeten voldoen aan de eis.

"Met een jaar uitstel koop je niks", zegt landbouwer Jonas Ooms. "Het helpt wel iets, maar eigenlijk is dat maar een peulschil. Het geeft niet het perspectief dat we zo nodig hebben. Dit lost niks op als het gaat over de zware administratieve lasten of onze rechtszekerheid."

Wat betreft rechtszekerheid hebben de boeren het vooral gemunt op het Vlaamse stikstofdecreet. 

Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) blijft achter dat decreet staan. In "De afspraak op vrijdag" waarschuwde ze de landbouworganisaties zelfs om niet naar het Grondwettelijk Hof te stappen. "Als het Grondwettelijk Hof dat vernietigt, zal dat niet in het voordeel van de landbouwers zijn." Demir wijst erop dat de Raad van State heeft geadviseerd om nog strenger dan het stikstofdecreet te zijn. 

De Vlaamse regering gaf wel te kennen sneller dan gepland te willen overschakelen van een zogenoemd depositiemodel naar een uitstootmodel. Vlaanderen verleent op dit moment vergunningen op basis van de stikstofneerslag in een natuurgebied. In de toekomst moet de stikstofuitstoot van een (landbouw)bedrijf bepalen of een vergunning mogelijk is. 

Jambon en co deden de boeren vrijdag tijdens het overleg geen concrete beloften. De regering engageert zich naar eigen zeggen om werk te maken van een betere bescherming van landbouwgrond, een vermindering van de administratieve lasten, een landbouwvriendelijk waterbeleid en een eerlijke prijs voor de boeren.

Hoe ze dat om zullen zetten in de praktijk is voorlopig onduidelijk. Morgen zitten de boeren en ministers opnieuw samen. De landbouwers verwachten concrete stappen.

"Gesprekken zijn goed, maar we willen nu daden zien", zegt Mark Wulfrancke van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS). "Wij gaan pas tevreden zijn als we met concrete zaken naar onze leden kunnen gaan." Ook bij de Boerenbond klinkt het dat "de uitgestoken hand nu snel moet leiden tot concrete resultaten".

Ook op het federale niveau wil men de boeren tegemoet komen, al ligt de echte besluitvorming over het landbouwbeleid op het Europese en regionale niveau. In "De zevende dag" formuleerde premier Alexander De Croo (Open VLD) een nieuw voorstel om de boeren tegemoet te komen. Hij wil werk maken van een solidariteitsmechanisme. 

Daarmee zouden prijsschommelingen in de landbouw niet steeds ten nadele zijn van de boeren. De Croo wil dat iedereen in de keten bijdraagt om een buffer aan te leggen. "Iedereen moet deftige winst kunnen maken." Beter overleg tussen alle spelers in de voedselketen moet daarvoor zorgen. 

Niet alleen de overheden, ook de supermarkten waren afgelopen week kop van Jut. Overal in België blokkeerden boeren hun distributiecentra, met lege rekken tot gevolg. 

De landbouwers hieven hun blokkades op na een voorlopig akkoord met de supermarktgroepen. Niemand wil voorlopig iets kwijt over wat die voorlopige overeenkomst inhoudt.

Het zou gaan om een concrete lijst met acties die de supermarkten zullen ondernemen om de boeren tegemoet te komen. De boeren hebben onder meer Colruyt, Aldi en Delhaize tot 12 februari gegeven om die acties ook effectief in de praktijk om te zetten. 

"We moeten nu even ruimte laten voor dialoog met de regering en met de supermarkten", zegt Boelens. Dat valt ook te horen bij zijn collega's. "Het vertrouwen is er wel dat er iets zal veranderen", zegt Wulfrancke. "We gaan zien waar we uiteindelijk landen."

De boeren meten het succes van hun protesten niet enkel af aan concrete aanpassingen van het landbouwbeleid. De steun van de bevolking en aandacht voor hun strijd geeft de boeren moed.

"Zelfs mensen die een half uur in de file hebben gestaan, toonden begrip voor onze acties", zegt Wulfrancke. "We hebben nu echt een momentum. Dat mogen we niet verliezen. Er is een kans om dat om te zetten in echte veranderingen", concludeert Boelens.