plusartikels
Quota en subsidies
Niet alleen de boeren, ook de vissers hebben zorgen
De Oostendse Broodwinner werd al uit de vaart genomen en fungeert nu als opleidingsschip. Het werd gerenoveerd met onder andere Europese subsidies. — © belga
Na jaren van herstel, gaan de visbestanden er opnieuw op achteruit. Het was al een slecht garnalenjaar, nu mogen onze vissers ook minder tong vangen. Op wereldvlak wordt geijverd voor het stopzetten van subsidies die overbevissing in de hand werken.
Zeker in de Noordzee en de naburige wateren gaat het niet goed met de visbestanden. “Sinds de jaren 90, toen er veel overbevissing was, was de toestand verbeterd”, zegt onderzoeker Hans Polet van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (Ilvo). “Dat kwam onder meer door Europese maatregelen. De vloten zijn afgebouwd, de vangstquota werden gerespecteerd. Maar sinds 2015-2016 zien we het helaas weer de verkeerde kant uitgaan.”
De achteruitgang van het visbestand is bijvoorbeeld te merken bij tarbot, makreel en haring. Dat komt wellicht deels door de (over)bevissing met nieuwe grootschalige technieken, zoals de zogenoemde flyshoot, maar ook de klimaatverandering speelt een rol. Door de opwarming van de relatief ondiepe Noordzee trekken de vissen en hun voedsel naar het noorden. De Vlaamse vissers bevestigen dat 2023 een slecht jaar was, vooral voor garnaal. Volgens hen kan het om natuurlijke schommelingen gaan.
Minder tong, meer pladijs
Volgens de recentste gegevens van het officiële visserij-adviesorgaan van de EU (STEFC) is 26 procent van de bestanden – de vispopulaties in een bepaald gebied – in het Noordoost-Atlantische gebied overbevist. 38 procent bevindt zich in de risicozone. Over dat mariene gebied zei een groep onderzoekers en beleidsmakers in december 2023 in een rapportdat “steeds meer visbestanden er duurzaam bevist worden, maar dat de algehele toestand van de zeevis ongunstig blijft”.
Om de vangstbeperkingen – de quota – te bepalen – baseren de Europese ministers zich op de wetenschappelijke adviezen, al worden die niet altijd gevolgd. Sinds de Brexit moet er ook onderhandeld worden met de Britten, wat tot compromissen leidt. Bij de jongste quotabesprekingen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk van half december volgden de ministers in driekwart van de gevallen de adviezen. Voor kabeljauw en haring was dat bijvoorbeeld niet het geval. Wat betreft de vangstbeperkingen in de Noordoost-Atlantische Oceaan, waar ook de Noordzee onder valt, week de EU in drie van de 23 gevallen af van de wetenschappelijke adviezen.
De Belgische vissers kregen te horen dat ze dit jaar 60 procent minder tong mogen vissen in de Noordzee dan vorig jaar. Ook in andere visgebieden viel het quotum terug. Ze mogen wel meer pladijs, rog en kabeljauw vangen.
Varen op subsidie
Net als de protesterende boeren, worstelen de vissers om duurzamer te worden. Al brengen de Vlaamse vissers ter verdediging aan dat hun schepen al de helft minder brandstof verbruiken dan vijftien jaar geleden.
Er is nog een parallel met de landbouw. Ook de visserij teert op (onder andere Europese) subsidies. De Franse ngo Bloom becijferde dat de Franse Atlantische vloot 327 miljoen euro toebedeeld krijgt. Die steun ligt flink hoger dan de winst van 29 miljoen euro.
Het gros van die subsidies (206 miljoen of 63 procent) gaat naar fossiele brandstof, zeg maar diesel. Slechts 11 procent ging naar maatregelen voor verduurzaming.
In Vlaanderen ligt de situatie anders. De steun aan onze zeevisserij bedraagt jaarlijks 5 à 6 miljoen euro (Europees en Vlaams geld samen). Daar zit geen brandstofsteun bij, wel steun voor investeringen die de energie-efficiëntie verbeteren, laat het Agentschap Landbouw en Zeevisserij weten.
Dat de subsidies overbevissing in de hand werken, staat al jaren in wetenschappelijke studies opgetekend. In 2019 schreven onderzoekers dat er wereldwijd 32,7 miljard euro aan visserijsubsidies uitgekeerd worden. 20,5 miljard euro daarvan wordt als “capaciteitsverhogend” beschouwd. Daar zitten ook de dieselsubsidies bij.
Een groep van bijna driehonderd wetenschappers pleitte er in oktober 2021 in het toonaangevende blad Nature voor om te stoppen met schadelijke subsidies die tot overcapaciteit en overbevissing leiden.
Binnen de Wereldhandelsorganisatie WTO werd in 2022 een akkoord bereikt om die subsidies af te bouwen. Dat verbood echter alleen de financiële ondersteuning van illegale visserij en de exploitatie van al overbeviste bestanden. De leden van de WTO proberen deze maand in Abu Dhabi een stap verder te zetten.
