De boeken van de week: seksualiteit en kanker, achter de schermen van de naziprocessen en op zoek naar de echte Jan Breydel 

De naam Jan Breydel staat gebeiteld in het collectieve geheugen, maar wie was die bekende Bruggeling nu echt? Historica Lisa Demets dook in de kronieken en reconstrueert wat echt en wat verzonnen is in "Breydel, het verhaal van een ambitieuze politieke familie in middeleeuws Brugge" (uitgeverij Vrijdag). 

Wie was nu de echte beenhouwer Jan Breydel, bekend van de Guldensporenslag in 1302? Er zijn namelijk verschillende Jan Breydels. "Wellicht zijn er meerdere naar Kortrijk getrokken," vertelt Lisa Demets op Klara. Het was één Brugse vooraanstaande familie die erin slaagde om achteraf te zeggen: Jan Breydel, dat is onze voorouder.  

Doorheen de geschiedenis ontstaan er andere verhalen over Jan Breydel. "Zoals vaak in de middeleeuwen gaan feit en fictie hand in hand. Het is voor de middeleeuwer belangrijk dat een verhaal herkenbaar is. Dat is ook het geval bij Jan Breydel die regelmatig verandert van gedaante. Eerst is hij die knappe jongeling, dan wordt hij een agressieveling, dan weer een kapitein die legers kan aanvoeren."

Jan Breydel wordt later door de 27-jarige Hendrik Conscience als knappe jongeling vereeuwigd in "De leeuw van Vlaanderen". Volgens Lisa Demets had Conscience een duidelijke voorliefde voor Jan Breydel. Hij beschrijft hem heel fysiek, bijna homo-erotisch, in tegenstelling tot de lelijke, éénogige, maar slimmere en welbespraakte Pieter De Coninck, zijn strijdmakker.  

Lisa Demets is één van de makers van de Klara-podcast "De vorstinnen van Vlaanderen", te beluisteren op VRT MAX.

Marieke Colpaert is medeauteur van "Op de tast" (uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts), een boek over seksualiteit tijdens en na een kankerbehandeling. Ze schreef het boek vanuit haar eigen ervaring, samen met seksuoloog Marlies Meersman. Om het thema bespreekbaar te maken.

Colpaert kreeg als jonge dertiger en kersverse moeder van een derde kind de diagnose kanker. Er was een voorgeschiedenis van kanker in de familie maar toch overviel het haar:  “Het is vreemd dat ik nu tot die club van kankerpatiënten behoor", vertelt ze in "De zevende dag". Door de chemobehandeling kwam Colpaert vroegtijdig in de menopauze terecht. 

“Je krijgt een droge vagina en eigenlijk doet seks pijn. Je zelfbeeld verandert als je beide borsten zijn weggehaald. Dit heeft impact op je libido en de relatie met je partner." 

Uit internationaal onderzoek en onderzoek van Kom op tegen kanker blijkt dat mannen hierop beter zijn voorbereid: 67 procent van de prostaatkankerpatiënten wordt wel vooraf geïnformeerd over de gevolgen voor de seksualiteitsbeleving; bij borstkankerpatiënten is dat maar 16 procent.

Marieke Colpaert verzamelt getuigenissen en tips van lotgenoten. “Ik had  graag wat meer info gekregen over de menopauze.  En als ik met een klacht naar de gynaecoloog ga, wil ik het gevoel krijgen dat die ook écht luistert en meezoekt naar een oplossing."

Samen met haar partner bezocht Colpaert na de diagnose en voor de start van de behandeling een psycholoog die ook seksuoloog was. "Tijdens twee therapiesessies werd een goede basis gelegd voor een goede communicatie. En dat heeft geholpen."

In het boek bundelt ze veel concrete tips die betrekking hebben op heel concrete problemen. Persoonlijk helpt het haar tijd te nemen om verbinding te zoeken met haar partner tijdens een etentje of een avontuurlijke trektocht.

In de nieuwe reeks "Een kleine filosofie van grote emoties" (uitgeverij Pelckmans) schrijven bekende auteurs elk op hun eigen manier over een emotie. Erwin Mortier over de liefde, Saskia De Coster over jaloezie en Ignaas Devisch staat in zijn essay stil bij de plaats van emoties in de samenleving. 

Emoties zijn alomtegenwoordig in de samenleving. Volgens Ignaas Devisch,  hoogleraar medische filosofie en ethiek aan UGent, merk je en voel je dat we daarmee worstelen. Hij herinnert zich de grote hand van zijn grootvader die de haren van zijn overleden grootmoeder streelt. "Dat straalde zo’n grote tederheid uit. Hij was, zoals de meeste grootvaders, een man van niet zoveel woorden. De gedachte dat je je emoties verbaal deelde, was toen volstrekt ondenkbaar in het diep katholieke Vlaanderen", licht hij toe op Radio 1. Mannen moesten sterk zijn en zeker niet huilen, in een sterk gecodeerde openbare ruimte. Binnen het katholicisme onderging je devoot je lot en verwerkte je je emoties via gebed en bezinning. 

Emoties delen en zeggen wat je voelt, kan nu wel en het wordt zelfs verwacht. Het is de evolutie - Devisch noemt het een revolutie - van een zwijgcultuur naar een praatcultuur. Het kantelpunt kwam in de jaren 60, wanneer de greep van het katholicisme op de samenleving geleidelijk aan verminderde.  Zelfontplooiing, zelfbeschikking, autonomie en vrije keuze kwamen in de plaats. "Nu komen we in opstand, roepen en schreeuwen we om emoties te verwerken en gebruiken we de openbare ruimte als echokamer."

Die evolutie van zwijgcultuur naar praatcultuur is een goede zaak, volgens Devisch. We staan meer open om mentale problemen te bespreken. Publieke figuren zoals Stromae en turnster Simone Biles worden niet afgestraft als ze hun emoties delen.

Maar er is ook een keerzijde: "We moeten het niet gaan opleggen aan elkaar. Niet iedereen is even verbaal expressief en mensen hebben ook recht op privacy.  Bovendien, stilzwijgende emoties, zoals de hand van mijn grootvader, kunnen ook interessant zijn. Je hoeft niet altijd die directe weg te kiezen als dat niet voor jou de goede manier is."

In 1945 en 1946 verzamelden journalisten en schrijvers uit de hele wereld in Neurenberg voor het proces tegen de kopstukken van het nazi-regime. Maandenlang woonden en werkten ze in een nabijgelegen kasteel: een microkosmos die Uwe Neumahr uit de doeken doet in "Het schrijverskasteel" (uitgeverij Querido Facto). Het boek staat in Duitsland al maanden in de bestsellerlijsten. 

"In Duitsland is het boek een eye-opener omdat het een ander perspectief biedt op wat al heel goed bekend is", vertelt Duitslandkenner Georgi Verbeeck op Radio 1. Neurenberg, gelegen in Beieren, was het symbolische hart van nazi-Duitsland: Hitler hield er zijn fameuze partijcongressen en daar werden de beruchte rassenwetten aangekondigd. Daarom werd de stad door de geallieerden uitgekozen om de nazi-kopstukken voor de rechter te brengen. 

Volgens Verbeeck was "Neurenberg" het eerste grootschalige gemediatiseerde proces dat internationaal werd gevolgd. Het zou elf maanden duren en honderden verslaggevers, journalisten en schrijvers uit alle hoeken van de wereld bijeenbrengen. 

Ze verbleven in Stein, in een kasteel, in oorsprong van de potloodfabrikant Faber, maar door de Amerikanen in beslag genomen. Er waren sterjournalisten bij zoals Erich Kästner, Erika Mann en Rebecca West, de grande dame van de Britse journalistiek, die in Neurenberg een affaire begon met een Amerikaanse opperrechter.

"Het was een kluwen van ego’s, arrogantie en nepnieuws waarvan een aantal mooie voorbeelden in het boek staan", vertelt Verbeeck. Ernest Hemingway en John Steinbeck zouden er gesignaleerd zijn en het gerucht ging dat ex-nazi’s een aanslag zouden plegen. 

De Ierse Claire Keegan is bekend als auteur van ijzersterke korte verhalen en van "Smalls things like these". Dat boek is verfilmd met de Belg Tim Mielants als regisseur en Cillian Murphy in de hoofdrol. De film opent volgende week het Filmfestival van Berlijn. De pas vertaalde roman "Op het allerlaatste moment" (uitgeverij Wereldbibliotheek) bestaat uit drie korte verhalen. 

In het eerste verhaal maakt de lezer kennis met een man die Cathal heet. "Van meet af aan begrijp je met een zeer vaardige schrijfster te maken te hebben, die de kunst verstaat om een gemoedstoestand te schetsen [...] De tekst zindert van de onderhuidse spanning, die de spanning is van het hoofdpersonage", vertelt Christophe Vekeman in zijn recensie op Klara.   

Keegan onthult niet meteen dat Cathal en Sabine, die hij iets meer dan twee jaar voordien heeft leren kennen, uit elkaar zijn. Keegan stelt Cathal voor als een neurotische binnenvetter. Volgens Vekeman koelt de schrijfster haar wraakgevoelens op mannen zoals haar personage of misschien wel mannen in het algemeen.

Vekeman vindt alle verhalen uit "Op het allerlaatste moment' razend knap geschreven, maar wel voorspelbaar door het terugkerende thema van "arme, sterke vrouwen tegenover door en door slechte mannen".