Wat kan of moet ik doen als ik iemand dronken achter het stuur zie kruipen?

In Gent zijn twee wielertoeristen om het leven gekomen nadat ze werden gegrepen door een dronken bestuurder. De man was ondanks een rijverbod achter het stuur gekropen, met net geen 3 promille alcohol in het bloed. Dat zijn zo'n 13 à 14 glazen alcohol die de man soldaat zou gemaakt hebben voor hij de auto instapte.

Het zette Alexia (niet haar echte naam) er alleszins toe aan om ons een mailtje sturen. Ook zij heeft iemand in haar omgeving die geregeld met een glaasje te veel op in de auto kruipt, en dat baart haar zorgen. "Hij maakt op dit moment een zootje van zijn eigen leven, maar hij dreigt ook het leven van iemand anders onherroepelijk te veranderen", vertelt Alexia. "Wat in Gent is gebeurd, kan hem morgen ook overkomen. Wat als ik dan niks gedaan heb om dat te voorkomen?" 

Pogingen om op de man in te praten draaiden op niets uit, en ze vertelt dat de kwestie intussen in een taboesfeer lijkt te zitten. "We hebben er in zijn omgeving al over gepraat, maar op dit moment worden er nog weinig woorden aan vuilgemaakt.". 

Volgens politierechter Luc Brewaeys is het alleszins een verhaal dat wel vaker terugkomt: iemand die nu en dan met een glaasje op achter het stuur kruipt, maar waarbij de omgeving toch enige schroom voelt om in te grijpen.

"En dat is enigszins opvallend", vertelt Brewaeys. "Na een fataal ongeval zoals nu in Gent schreeuwt iedereen moord en brand, en wordt er opgeroepen om dronken rijden strenger te controleren en harder te bestraffen. Maar tegelijkertijd aarzelen we vaak om in te grijpen wanneer we zelf iemand zien die dronken in de wagen dreigt te kruipen."

"We horen wel vaker dat justitie daar faalt, maar we moeten ons ook bewust zijn van onze verantwoordelijkheid als maatschappij."

Frederik Vinckenbosch van verkeersinstituut VIAS beaamt dat we soms nog te blind en te mild zijn voor problematisch gedrag. Hij is neuropsycholoog en gedragsonderzoeker, en volgens hem moeten we streng zijn voor de dronken persoon, maar ook voor onszelf.

"Net zoals beschonken mensen zichzelf wijsmaken dat zij wél nog verantwoord met de wagen kunnen rijden, willen wij onszelf misschien ook wel doen geloven dat die persoon nog in staat was om achter het stuur te kruipen. Want dat is nu eenmaal gemakkelijker dan toegeven dat we het lef niet hadden om in te grijpen." 

Volgens Vinckenbosch staan we één glaasje te veel op nog te vaak oogluikend toe, en grijpen we pas in wanneer het probleem echt niet meer te ontkennen valt.

Eens we dan toch de moed hebben kunnen samenrapen om iemand aan te spreken, botsen we vaker wel dan niet op weerstand. Zeker wanneer het om iemand gaat die we niet of slechts vaag kennen, vallen alle goedbedoelde argumenten en bezorgdheden vaak in dovemansoren.

Vinckenbosch geeft daarbij de tip dat het kan helpen om medestanders te betrekken. "Je kan eerst vragen of zij het oké zouden vinden als mensen dronken zouden rijden. En dan zullen zij waarschijnlijk nee zeggen, want uit recente cijfers blijkt dat slechts 3 procent van de Belgen het oké vindt om dronken in de wagen te kruipen. Zo voer je de sociale druk op, en kan je hen makkelijker overtuigen om je te helpen." 

Politierechter Ariane Braccio geeft als voornaamste tip om gewoonweg de autosleutels te verbergen: "Zeker wanneer het om iemand gaat die bij je inwoont is dat het eerste middel. Neem de sleutels af en verstop ze."

Wie het gesprek toch niet durft aangaan (of dat zonder succes geprobeerd heeft) kan ook naar grotere middelen grijpen en de lokale politie inschakelen. Wanneer je dan de nummerplaat en het vermoedelijke traject kan doorgeven, is er een kans dat de dronken bestuurder kan worden tegengehouden en kan worden gecontroleerd.

Dat is volgens Braccio een tip die iedereen sowieso ter harte mag nemen: "Ook wanneer je niet weet wie het is: als je iemand zwalpend ziet rijden, of op een foute rijstrook ziet rijden. Kortom: als je vermoedt dat de bestuurder dronken is: aarzel nooit om de politie te bellen." 

Wanneer het niet de eerste keer is dat iemand dronken achter het stuur kruipt, is er misschien ook sprake van een grotere problematiek. Dan kan soms zelfs de hulp van het parket worden ingeroepen, bevestigen beide politierechters. 

"Wanneer men hier bij het parket in Limburg een melding ontvangt over iemand met een problematisch alcoholgebruik (en die ook onderbouwd kan worden), dan gaat men daar zeker mee aan de slag", vertelt Braccio. "Die persoon staat dan bekend als een mogelijk problematische deelnemer aan het verkeer, en dan kan de lokale politie hem of haar in de gaten houden en controleren op alcoholgebruik." 

In bepaalde gevallen kan de persoon in kwestie zelfs worden opgeroepen voor een onderzoek, waarbij zijn of haar rijgeschiktheid in vraag kan gesteld worden. En dan is een verslaving een even groot risico voor de rijgeschiktheid als bij enkele vormen van epilepsie of diabetes.

Grijpen we in, of laten we onze sociale terughoudendheid toch spreken? Het lijkt vooral een moreel dilemma, maar hoe ver reikt onze wettelijke verantwoordelijkheid? Volgens politierechter Brewaeys staat of valt die vraag met onze intentie: "Het is moeilijk te bewijzen, maar volgens de wet ben je verantwoordelijk wanneer je iemand die duidelijk te veel gedronken heeft, aanzet of uitdaagt om nog met de auto te rijden." 

Een dunne lijn om te bewandelen voor cafébazen dus, want hoe lang mogen zij nog alcohol blijven schenken wanneer ze zeker weten dat iemand nog met de auto naar huis wil rijden? 

"Je voertuig toevertrouwen aan iemand die duidelijk onder invloed is van alcohol of drugs is ook strafbaar", vertelt Brewaeys. Zelfs wanneer dat met de beste bedoelingen gebeurt. "Wie na een nachtje tooghangen bijvoorbeeld beslist dat hij of zij te dronken is om nog te rijden, en beslist om een minder dronken vriend(in) met zijn of haar auto te laten rijden, is wel degelijk strafbaar."