Portugal kiest: willen Portugezen centrumrechts, links, of toch populisme?
In Portugal trekt de bevolking vandaag naar de stembus om een nieuwe regering te kiezen, nadat ex-premier Antonio Costa moest opstappen voor zijn betrokkenheid bij een corruptieschandaal. Volgens de peilingen wordt het een nek-aan-nekrace tussen centrumrechts en de socialisten, maar ook het relatief jonge en populistische Chega zou heel wat stemmen kunnen halen.
Wat nu al zeker is, is dat het spannend wordt. De centrumrechtse Aliança Democrática (AD) van Luis Montenegro ligt al wekenlang op kop in de peilingen, maar het blijft een spannende strijd met de linkse Partido Socialista (PS) van Pedro Nuno Santos. In een van de laatste peilingen haalt AD 31 procent van de stemmen, tegenover 30 procent voor PS.
Portugal-correspondent José Da Silva benadrukt echter om niet al te veel te vertrouwen op de peilingen. "Volgens de opiniepeilingen zou AD samen met andere centrumrechtse partijen een meerderheid kunnen halen in het parlement, maar in het verleden hadden die peilingen het al eens mis", legt Da Silva uit. "Het blijft afwachten. Een groot deel van de Portugezen gaf ook aan dat ze nog van mening kunnen veranderen wanneer het tijd wordt om te gaan stemmen, of dat ze pas in het stemhokje zullen beslissen."
Toch zijn AD en PS niet de enige partijen die het goed doen in de peilingen. Het Portugese parlement wordt ook deels naar rechts geduwd door het radicaal rechtse en populistische Chega (wat 'genoeg' betekent in het Portugees) van Andre Ventura. De partij voert campagne tegen "pedofielen, verkrachters" en migratie. Bij dat laatste wordt vooral de Roma-gemeenschap geregeld geviseerd.
Chega wil ook de "vriendjespolitiek" en politieke corruptie grondig aanpakken. Ook dat is geen willekeurig hoofdpunt van de partij. De vervroegde verkiezingen vinden plaats nadat ex-premier Antonio Costa van de Socialistische Partij opstapte voor zijn betrokkenheid bij een corruptieschandaal.
Dat schandaal draait rond vergunningen voor het ontginnen van lithium. Portugal heeft veel lithium in de grond, een zeldzame stof die wordt gebruikt voor de batterijen van elektrische auto's en mobiele telefoons. Er zou ook een vergunning zijn verleend voor de bouw van een waterstoffabriek. Dat alles gebeurde naar verluidt niet volgens de regels.
Volgens de peilingen zou Chega wel tot 17 procent van de stemmen kunnen halen. Toch is de kans klein dat ze aan de macht zal komen. De centrumrechtse partijleider Montenegro gaf al aan dat hij nooit zou samenwerken met Chega. Een soort cordon sanitaire op zijn Portugees dus. Ook Chega lijkt weinig interesse te hebben in een coalitie met AD, een partij die hoofdman Ventura eerder al beschreef als een "Spaans hoerenhuis".
Inflatie en dure huizenmarkt zorgen voor ongenoegen
Na 8 jaar socialistisch beleid is de populariteit van (radicaal) rechts toch opvallend, al is de politieke ommezwaai volgens José Da Silva niet helemaal onverwacht. "De economie deed het lange tijd goed, de staatsschuld ging naar beneden en de werkloosheid was vrij laag", vertelt Da Silva. "Het ongenoegen komt vooral na het afgelopen jaar. Door de lage lonen en de inflatie houden de Portugezen een stuk minder geld over."
"Ook de huizenmarkt is een belangrijk pijnpunt. De huur- en huizenprijzen zijn sterk gestegen, vooral in steden als Lissabon of gebieden als de Algarve, waar de meeste mensen wonen. Speculanten en rijke Europeanen hebben grote delen van de markt opgekocht, onder meer vanwege de lage belastingen in Portugal. Dat alles zorgt voor heel wat ongenoegen."
Daarnaast is Portugal niet het enige Europese land waar centrum- en radicaal-rechts steeds beter scoren. Onder meer in Italië, Nederland en Frankrijk doen radicalere partijen het goed. Ook in eigen land bleek uit De Stemming dat de radicaal-linkse PVDA en het radicaal-rechtse Vlaams Belang hoge cijfers halen.
De stemkantoren zijn om 9 uur Belgische tijd geopend en de kiezers hebben tot 20 uur de tijd om hun stem uit te brengen. De eerste resultaten zouden pas maandag bekend worden gemaakt.
