Na getuigenis van Fatma Taspinar over haar piekeren: zo kan je de maalstroom in je hoofd aanpakken

In de podcast van ‘De wereld van Sofie’ van het ‘Live podcastevent’ van VRT MAX, hebben VRT-koppen als Fien Germijns, Wim De Vilder en Linde Merckpoel even in hun hoofd laten kijken.

Zo ook Fatma Taspinar die, niet voor het eerst, naar buiten kwam als piekeraar. “Ik was een problematische piekeraar: ik piekerde over alles. Dat ik hoogsensitief ben, zal er ook wel mee te maken hebben. Ik slorp dan alles op, redelijk onbewust.”

“Als ik verschillende dagen achter elkaar heel hard werk, en geen tijd heb om na te denken, zit een bol ter grootte van de wereld klaar: allemaal problemen die met elkaar verbonden zijn. Dan heb ik het gevoel dat de wereld tegen mij is, en dat een complot bezig is. Hoe minder je geslapen hebt, hoe meer je brein ook een soort van waas wordt.”

Als bekende persoon vroeg Taspinar zich vooral af wat mensen van haar vonden: “Was ik wel attent genoeg voor die persoon? Heb ik snel genoeg geantwoord? Was ik daar niet te luid? Was ik daar niet te aanwezig?"

Vandaag is Taspinar geen problematische piekeraar meer: “Het gaat nu beter, met periodes”.  Ze noemt zichzelf wel nog altijd een "ochtendpiekeraar".

“Ik ben 41 en heb meer ervaring, en na de zoveelste piekersessie kan je wel vaststellen dat het je nog nooit vooruit geholpen heeft. Ik heb nog nooit iets geregeld door te piekeren.” 

“Ik heb ook beseft dat ik mezelf niet kan veranderen. Ik ben nu eenmaal vrij luid en aanwezig als ik ergens ben, en om daar dan ook nog een uur over te piekeren, is gewoon niet fijn. Mensen hebben me ook al gezegd dat dat me net leuk maakt, en dat probeer ik te onthouden.”

De getuigenis van Fatma Taspinar is herkenbaar voor klinisch psycholoog Filip Raes, auteur van ‘Weg van het piekeren’ en ‘Morgen stop ik met piekeren’. Hij noemt zichzelf ook een geboren piekeraar.

“Eens een piekeraar, altijd een piekeraar”, zegt hij in de podcast van ‘De wereld van Sofie’. “Er is ook een verschil met gewoon nadenken. Bij piekeren blijf je te lang in je hoofd zitten en je draait in kringetjes. Je piekerbrein denkt wel dat je ergens mee bezig bent, maar objectief gezien gebeurt er niets. Hoe langer je daarin blijft zitten, hoe groter het probleem.”

“Er zijn ook veel klassieke piekergedachten. We piekeren over de gezondheid van onszelf en van onze dierbaren, geld, werk, school en andere mensen.”

Piekeren kost veel tijd en energie. Maar als het zo zinloos is, waarom doen we het dan? “Het zit in ons systeem”, zegt Raes. “Het is een vertekening van onze aandacht: die gaat naar alles wat niet pluis of niet oké is.”

“Stel je voor dat er ooit een mensensoort was die 24 uur per dag lag te 'chillen' onder een boom, en bij het minste geritsel dacht dat er wel niets aan de hand zou zijn? Die soort zou nu niet meer leven.”

“Wij stammen af van een andere mensensoort, een soort die bij het minste geritsel in de struiken dacht: ‘wat is dat?’. Dat is een succesformule om lang te blijven leven. Het zit in ons en het zal nooit weggaan.”

Waarom is de ene dan een piekeraar en is de andere vrij zorgeloos? “De helft van je gepieker wordt door je genen bepaald. Al zit er wat variatie op, zoals de ene mens ook groter is dan de andere. Maar iedereen piekert wel wat. Dat alarmsysteem zit voor een groot stuk in ons.” 

“Piekeren wordt ook bepaald door opvoeding. Als je ouders had die altijd ‘pas maar op’ of ‘zou je niet beter’ riepen, dan neem je dat mee als kind, of je nu wil of niet."

“Hoe meer vervelende, soms zelfs traumatische, dingen je meemaakt in je leven, hoe meer je gaat piekeren. Je brein heeft dan geleerd: ik kan me maar beter zorgen maken, en goed opletten. Hier is het alarmsysteem gevoeliger afgesteld.”

Je kan niet van piekeren afraken, stelt Raes. Hijzelf spreekt liever over de piekergedachten verzachten. 

“Het piekeren is ook niet het probleem, maar wel alles wat je al je hele leven hebt proberen te doen om er vanaf te raken. Een echte piekeraar zit na verloop van tijd vast in een constant geworstel, en dat maakt het alleen maar erger.”

“Je zou het kunnen vergelijken met een cactus die je de rest van je leven moet meenemen. De meeste piekeraars zouden er in beginnen te knijpen, en zeggen: 'ik wil dit niet, dit moet ophouden'. Dat geeft alleen maar meer pijn en kost veel energie. De beste manier om ermee om te gaan, is om de cactus op een andere manier in je hand te dragen. Het prikkelt wel, maar je houdt best op om ertegen te vechten, want dat is het begin van alle kwaad."

Aanvaarding is dus een belangrijke tip. Je moet mild zijn voor jezelf. Maar Raes heeft nog meer advies. Zo raadt hij aan om een foto van jezelf als 4-jarige op zak te hebben. “We kunnen makkelijk mild zijn voor een ander, maar mild zijn voor onszelf is moeilijker. Mij helpt het om te realiseren dat die 4-jarige dezelfde Filip Raes is. Zo creëer je wat afstand.”

Ook je piekergedachten een naam geven kan helpen. “Voor sommige mensen zijn piekergedachten een innerlijke kritische stem. Het helpt om die stem persoonlijker te maken en er een discussie mee aan te gaan. Let wel: maak er geen monster van.”

Mediteren en mindfulness is ook een optie. “Daar hoef je je ogen niet voor te sluiten, je moet zeker ook niet op een kussen gaan zitten. Het kan ook in het hier-en-nu gebeuren, terwijl je met de auto rijdt bijvoorbeeld.” 

“Een beetje humor kan ook geen kwaad om de piekergedachten te verzachten”, zegt Raes. “Zo kan je de kracht van het piekeren wat weghalen. Je kan bijvoorbeeld je piekergedachten op licht onnozele wijze zingen, het maakt het allemaal wat luchtiger. Je kan het bijvoorbeeld zingen zoals La Esterella of Eddy Wally.”

“Als je piekert, moet je leuke dingen gaan doen, iets waar je energie van krijgt”, raadt Raes ook nog aan. Hij spreekt ook over het PiTA-model: Piekeren opgemerkt? Teken om over te gaan tot Actie.