Al 143 doden bij “bloedige, terroristische aanslag” in Moskou: dit is wat we intussen weten

De eerste gruwelijke beelden en berichten liepen vrijdagavond rond 18.30 uur Belgische tijd binnen (20.30 uur lokale tijd). Er waren gewapende mannen en meerdere schoten gesignaleerd in de Krokusstadshal, een concertzaal in een winkelcentrum in Krasnogorsk bij Moskou. In de grote ontvangsthal van het gebouw kon iemand van enkele verdiepingen hoger filmen hoe de vier mannen naar de zaal stapten. Ze waren zwaarbewapend en volledig uitgedost in camouflage kledij. Er weerklonk geschreeuw terwijl de mannen zelfverzekerd de eerste glazen deuren kapot schoten. Met hun automatische wapens dreven ze een eerste groep mensen in een hoek, waarna ze in koelen bloede meerdere malen tientallen schoten losten. Dit was duidelijk: iedereen moest dood.

KIJK. Beelden tonen hoe aanwezigen in paniek weglopen wanneer schoten te horen zijn

In de zaal zaten intussen al honderden toeschouwers. Daar stond een uitverkocht concert van de Russische rockband Piknik gepland, met 6.200 zitplaatsen. Maar die menigte hoorde ook de schoten dichterbij komen, tot de mensenmassa in paniek begonnen te vluchten. “Er begon een stormloop, iedereen rende naar de roltrap”, vertelde een anonieme getuige aan Reuters. “Iedereen schreeuwde, iedereen rende.” De schutters waren in de zaal gearriveerd, waar ze meerdere vuursalvo’s aflosten. Mensen kropen bij elkaar, doken weg achter de stoelen met kussen, terwijl de schoten door de enorme zaal weergalmden. Volgens de Russische media zou er ook met granaten of een brandbom gegooid zijn. Door die ontploffingen, die ook buiten hoorbaar waren, ontstond er brand.

Volgens het Russische staatspersbureau TASS werd er onmiddellijk een evacuatie in gang gezet. Maar gezien de enorme mensenmassa die binnen zat, verliep die moeilijk. Zo konden ongeveer honderd mensen uit de kelders van het gebouw ontsnappen. Intussen woedde de brand in maar liefst 12.900 vierkante meter van het gebouw, zwarte rookpluimen stegen boven het gebouw op, uit het dak van de concertzaal sprongen metershoge vlammen de lucht in. Volgens de eerste berichten hadden ook mensen hun toevlucht gezocht op dat dak, dat niet veel later instortte. De politie en ambulances stroomden toe, drie helikopters werden ook ingezet om de brand te blussen. Pas tegen zaterdagochtend werd de brandweer de brand meester.

Minstens zeventig ambulances werden naar de locatie gestuurd, want het dodentol bleef oplopen. Het Russische onderzoekscomité dat de aanslag onderzoekt, meldde zaterdagochtend dat er al 143 doden zijn geteld en waarschuwde dat dat aantal nog fors kan oplopen.

Er waren ook meldingen dat enkele schutters zich ergens in het gebouw gebarricadeerd hadden. De Russische nationale veiligheidsdienst FSB heeft intussen elf mensen opgepakt, onder wie de vier verdachte aanvallers. Eerder meldde het Russische parlementslid Alexander Khinshtein dat de ordediensten twee verdachten hadden opgepakt in de provincie Brjansk, op enkele honderden kilometers van Moskou.

IS heeft op Telegram een foto gedeeld waarop de vier plegers van de aanval nabij Moskou te zien zouden zijn. De terreurorganisatie stelt dat de aanslag gezien moet worden “in de context van de oorlog die woedt tussen IS en landen die de islam bestrijden”. De aanval werd uitgevoerd door vier IS-strijders die gewapend waren met machinegeweren, een pistool, messen en brandbommen, klonk het verder.

De vier gearresteerde verdachten “zijn allemaal buitenlandse staatsburgers”, zei het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken in een verklaring, zonder hun nationaliteit te specificeren. Russische media en een parlementslid hadden eerder beweerd dat sommige van de verdachten afkomstig waren uit Tadzjikistan, een Centraal-Aziatisch land dat grenst aan Afghanistan, waar IS actief is.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt van een “bloedige terroristische aanslag”. De veiligheidsmaatregelen worden op de luchthaven van Moskou en de treinstations aangescherpt en alle drukbezochte evenementen worden dit weekend geannuleerd.

Rond 20.30 uur kwam Oekraïne met een officieel statement: “Laten we duidelijk zijn, Oekraïne heeft absoluut niks te maken met die gebeurtenissen”, schreef Mychajlo Podoljak, adviseur van de Oekraïense president Zelenski op de berichtendienst Telegram. Ook het Amerikaanse Witte Huis sluit uit dat Oekraïne betrokken is. Twee weken geleden waarschuwde de Amerikaanse ambassade in Rusland dat ‘extremisten’ plannen hadden voor een aanval in Moskou. De waarschuwing kwam enkele uren nadat de FSB zei dat het een aanval op een synagoge in Moskou door een cel van de militante soennitische moslimgroep Islamitische Staat had verijdeld.

Maar hoe kon dit gebeuren? Volgens onze buitenland- en terreurspecialist Guy Van Vlierden keken de Russische veiligheidsdiensten in de verkeerde richting. “Ze zijn momenteel heel erg gefocust zijn op wat zij beschouwen als het Oekraïense gevaar”, zegt hij. “Zo werd vrijdagochtend nog bekendgemaakt dat er zeven sympathisanten van het Russisch Vrijwilligerskorps, de pro-Oekraïense militie die momenteel in het grensgebied vecht, in Moskou opgepakt zijn. Die zouden ook een aanslag hebben gepland. En je veiligheidsapparaat mag dan nog zó groot zijn en zó goed uitgerust, als je alle aandacht naar de ene kant laat gaan, is een andere kant natuurlijk minder bewaakt.”

“Er zijn natuurlijk Russen – zoals een oud-commandant van de inlichtingendienst FSB – die zeggen dat de Oekraïners hier sowieso wel iets mee te maken zullen hebben. Dat zelfs als het jihadisten blijken, ze wel door Kiev betaald zullen zijn. Dat lijkt me even grote onzin als de beweringen aan Oekraïense zijde dat Moskou dit zelf in scène heeft gezet. Maar met wat we nu al weten over de manier waarop de terreur werd gepleegd, wijst heel erg in de richting van de Islamitische Staat – en meer bepaald het Afghaanse filiaal ISKP. Zowat alle terreurspecialisten waarschuwden al weken dat die iets groots van plan waren en ook Rusland als een grote vijand beschouwen.”

Rond 22.30 uur vrijdagavond eiste Islamistische Staat inderdaad de aanslag op, via een persbericht dat verspreid werd op hun officiële kanalen: “Een veiligheidsbron vertelde aan Amaq Agency (een nieuwsagentschap gelinkt aan IS, red.): Islamitische Staatsstrijders vielen een grote bijeenkomst christenen aan in de stad Krasnogorsk aan de rand van de Russische hoofdstad Moskou, waarbij honderden mensen om het leven kwamen en gewond raakten en grote verwoestingen aanrichtten voordat ze zich veilig terugtrokken naar hun bases.”

Amerikaanse inlichtingendiensten hebben intussen laten weten informatie te hebben die de opeising van de aanslag in Moskou door Islamitische Staat inderdaad bevestigt. De afgelopen weken hadden de Amerikanen Rusland reeds gewaarschuwd voor een mogelijke terroristische aanval.