Goede morgen, beste lezer. Het is een delicaat onderwerp, maar als in vrijwilligerswerk op hulp aan medemensen geëngageerde tijdgenoot en als historicus en schrijver moet ik er toch bij nadenken. Gisteravond is een jongere in Wezemaal tussen Aarschot en Leuven door gesloten slagbomen en de rode knipperlichten gegaan met de fiets en door de aankomende trein doodgereden…
De nabestaanden verdienen onze aandacht en een moment van meditatie of gebed. Als historicus en filosoof die de kaap van de zestig is gepasseerd zie ik hier echter ook iemand het slachtoffer worden van een stuk “tijdsgeest”. Laten wij proberen uit het gebeurde lessen te trekken. Dan krijgt dit lijden misschien nog een klein beetje zin en betekenis.
–
Als kinderen zouden wij, dat herinner ik mij zeer goed, nooit zulk gedrag hebben durven stellen. Waarom? Ook juist omdat wij veel uren, veel minuten doorbrachten met volwassenen. Die het goed meenden met ons, en tijd maakten om ons “wijze lessen” mee te geven. Zoals te vertellen over de Grote Gevaren die ons bedreigden. Zoals de Trein.
Bedenk ook dat dit geen alleenstaand geval is. Er zijn honderden tekenen dat jongeren vandaag te lijden hebben onder een verminderde intensiteit van opvoeding en socialisering. Zo merkt de vooraanstaande kinderarts Peter Adriaenssens tegenwoordig na een carrière van vijftig jaar – op dat de laatste jaren elke week kinderen zo jong als tien jaar aan de poort van Spoed staan met zelfdodingsplannen. Uit onderzoek blijkt ook dat sinds een jaar of tien jongeren vaker aangeven “niet gelukkig” te zijn. Onze kinderen verdienen onze waakzaamheid; verdienen dat wij aandacht geven aan nieuwe gevaren die hun leven en welzijn bedreigen.
Ook volwassenen lijden aan de tijdsgeest. Als medewerker van Tele-Onthaal heb ik bijna tien jaar naar de talrijke zorgen geluisterd van landgenoten. Duizenden mensen heb ik vriendelijke aanwezigheid steun en troost geboden. Eenzaamheid was de meest voorkomende klacht. Die emotie is een risicofactor voor depressie en deze is een risicofactor voor zelfdoding; een kwaal die in ons land beduidend meer voorkomt dan in andere Europese landen.
Vandaag de dag kiezen veel ouders ervoor als het ware hun kinderen grotendeels niet zelf op te voeden. Het werk gaat voor. Want er valt zoveel goeds te kopen… Iedereen wil “mee zijn” en “alles hebben”. Misschien is die levensoriëntatie toch doorgeschoten en te ver aan het gaan.
Persoonlijk heb ik vanaf mijn allereerste jaren in de jaren zestig en zeventig af en toe graag bij volwassenen en oude, ervaren mensen gezeten. Een grootvader, een tante, moeder, vader, peter Jozef.. Tot op vandaag breng ik geregeld een paar uur per week door in het gezelschap van een stokoude professor. Die is 92, en hij heeft zelf ook veel aan mijn gezelschap, want hij is vaak alleen. Met hem op verhaal komen over het leven en de tijd van toen en de tijd van nu, dat doet deugd en is een verrijking.
–
Is het niet zo dat vandaag de dag het echte sociale contact tussen mensen in grote mate werd vervangen door sociale media op de smartphone?
Dat is alvast de boodschap van een groot coverartikel in Knack van de afgelopen week.
Meer en meer opvoedingsexperten pleiten voor strenge beperkingen. Kinderen met hun brein in ontwikkeling moeten absoluut erop uit trekken, vanaf de kruipende baby, in de échte Wereld.
Nu zijn er ouders die domweg komen trots vertellen:
“Onze baby kon swipen vóór hij kon kruipen…!”
Laat ons stilstaan bij de gevaarlijke gevolgen van nieuwe gewoonten. Zoals crèche-opvoeding, met twee gaan werken, verwatering van de sociale contacten ( “het ontrafelen van het sociale weefsel”) en overmatig schermgebruik.
Zonder dat we daarom concrete ouders moeten met schuld beladen, lijkt het nodig bij zulk drama stil te staan en naar diepere oorzaken te zoeken. Alleen op die manier maken wij als gemeenschap kans een betere toekomst op de sporen te zetten, toch? De kop in het zand steken is geen goede reactie. Dan blijven zulke tragedies zich herhalen, wat alle betrokkenen, heel de maatschappij, dubbel met schuld zou beladen.
Laat ons de nodige koerscorrecties doorvoeren rondom ons. Het traject van een mens tussen wieg en overlijden ligt gelukkig niet vast; niet zoals een trein die op zijn spoor niet kan uitwijken.
–
–
Nota Bene
Misschien is er nog een kleine les te trekken over treinen, andere gevaarsituaties en opvoeding van het publiek: misschien was het toch niet zulk een goed idee de “harde, confronterende” term “Doodsgevaar” te vervangen door het “vriendelijker” Levensgevaar op waarschuwingsborden en in onze taal. De Dood is iets ernstig. Daar past écht confronterende, duidelijke taal bij, toch?
Het móet doordringen.
[Op mijn profiel heb ik het stuk uit Knack gedeeld]
–
Epiloog
Iemand die in zijn jeugd bij een spoorwegovergang woonde, getuigt op sociale media dat dit soort drama’s “altijd zo is geweest”. Hij zag vaak gehaaste mensen door de bareel gaan, vooral volwassenen. Een schoolvriend stierf daar echter op die manier… De lezer draagt dit naar eigen zeggen nog altijd mee.
Door dit getuigenis besef ik beter wat mijn eigen uitgangspunten en standaarden zijn. Onze moeder was voor zij moeder werd in vele landen gouvernante geweest. Zij was dus zeg maar een experte in opvoeden. Door omstandigheden en door persoonlijke offers te brengen, kon zij zich toegewijd en voltijds aan die taak wijden. Wij respecteerden die vrouw; zij besteedde enorm veel tijd aan uitleg. Waarom iets moest of niet mocht.
Ook wij, mijn broer en ik, hebben op school en internaat een twaalfjarige jongen gekend die zich helaas met zijn eerste brommer te pletter reed tegen een muur. Dood. Het viel op dat hij thuis verwaarloosd werd. Het is erg om dit te moeten zeggen, maar het is de waarheid: hij reageerde dit tekort aan aandacht, begeleiding en liefde bij leven ook al af als een echte pestkop op andere leerlingen…
OPVOEDING blijft voor mij de sleutel om kinderen veilig doorheen gevaren te krijgen.
Een aantal andere factoren hebben wij niet in de hand; we moeten ons concentreren op waar we wel vat op hebben, me dunkt, zoals altijd.
Het is waar dat je de ouders niet teveel de schuld moet geven. Dat doe ik in mijn stukje ook niet. Het wil iedereen doen nadenken over de tijd waarin wij leven en over de kernwaarden van deze maatschappij. De wereld gaat immers nooit vanzelf de goede richting uit. Publicisten sturen die ontwikkeling mee. Die roeping, die handschoen nemen wij op. Ook juist als het reflecteren niet eenvoudig wordt, na een schokkend drama.
Illustraties
Eigen foto’s en beeld van de plaats van het ongeval van de Facebookgroep Treinen en Stations vroeger en nu.
cover Knack paasweek 2024 over Smartphonemisbruik
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
