Op 9 juni zijn er federale, Vlaamse en Europese verkiezingen, vier maanden later vinden de gemeente- en provincieraadsverkiezingen plaats. Maar dat is nog niet alles. Nog voor al die politieke verkiezingen vinden ook nog sociale verkiezingen plaats.

Deze keer zijn er opvallend veel bedrijven waar geen sociale verkiezingen plaatsvinden omdat er te weinig kandidaten zijn

In meer dan zevenduizend bedrijven kiezen de werknemers hun vakbondsvertegenwoordigers in de ondernemingsraad en het comité voor preventie en bescherming op het werk. Dat is belangrijk voor de individuele bedrijven, tegelijk bepaalt de uitslag ook de machtsverhoudingen tussen de grote vakbonden. Zo was ACV bij de vorige sociale verkiezingen vier jaar geleden de grootste vakbond, en kreeg zo ook de meeste plaatsen in de regionale en sectorale overlegorganen. In Vlaanderen kreeg ACV toen 54 procent van de stemmen, tegenover 32 procent voor ABVV. Ook in Wallonië was ze groter, zij het minder uitgesproken (47 tegenover 43 procent).

Lage opkomst

De verkiezingen vinden tussen 13 en 26 mei in elk bedrijf apart plaats. Volgens HR-bedrijf Acerta, dat bedrijven daarin begeleidt, zijn er deze keer opvallend veel bedrijven waar geen sociale verkiezingen plaatsvinden omdat er te weinig kandidaten zijn. In 32 procent van de gevallen zouden er voor de deadline van 1 april uiteindelijk geen lijsten zijn ingediend. Dat zou volgens Acerta onder meer te maken hebben met terughoudendheid om zich te engageren voor ideologisch gekleurde vakbonden, die historisch gelinkt zijn aan een politieke partij.

“Of dat een algemene trend is, kunnen we op dit moment nog niet zeggen”, zegt Kris Van Eyck, die bij ACV de sociale verkiezingen coördineert. “Het is nog te vroeg voor een algemeen overzicht. Voorlopig hebben we in ieder geval nog geen signalen in die richting.” Ook de andere vakbonden bevestigen dat voorlopig niet. De liberale vakbond ACLVB ziet haar aantal kandidaten zelfs stijgen — al is zij wel een pak kleiner dan de twee grote vakbonden.

Wat bij de vorige sociale verkiezingen alvast wel een trend was, is de lagere opkomst van werknemers. In tegenstelling tot de politieke verkiezingen is stemmen hier niet verplicht. In 2020 ging maar 61 procent van de werknemers stemmen, tegenover 64 procent in 2016. Volgens Pierre Blaise, onderzoeker bij het Franstalige studiecentrum Crisp, is dat aantal al jarenlang stelselmatig aan het dalen. “Het is een structurele daling sinds 2000”, zei hij in Le Soir. Afwachten of dat zich in mei doorzet.

Politiek

Het is vrij uitzonderlijk dat de sociale en politieke verkiezingen maar enkele weken na elkaar plaatsvinden. “Maar op zich heeft dat weinig invloed”, zegt Kris Van Eyck (ACV). “Sociale verkiezingen draaien niet om politieke kleur. Het gaat om collega’s die elkaar kiezen. Dat is echte basisdemocratie.”

Al zijn er natuurlijk wel inhoudelijke overeenkomsten. Zo is de koopkracht een belangrijk thema in de nationale verkiezingscampagne, wat een vakbondsthema bij uitstek is. “Dat is ook een kernthema in ons memorandum”, zegt Kurt Van Hissenhoven, woordvoerder van ACLVB. “In die zin werpen de politieke verkiezingen wel hun schaduw.”