‘De aanwervingen lopen als een tierelier. Door ‘Kamp Waes’, maar ook omdat we communiceren over de jobzekerheid en het correcte loon bij het leger’

De NAVO vierde vorige week haar 75ste verjaardag en lijkt door de Russische dreiging weer springlevend. De lidstaten moeten 2 procent van hun bbp aan defensie spenderen, maar almaar meer landen willen dat verhogen tot 3 procent. Met een bijdrage van 1,2 procent is België de slechtste leerling van de klas, na Luxemburg. Trekt u dan niet beschaamd naar een NAVO-top?

Dedonder: “Nee, omdat ik weet vanwaar we komen. Toen ik hier in oktober 2020 begon, zat dit departement aan de grond na tientallen jaren van besparingen. Net als de rest van Europa heeft ons land te lang van het vredesdividend genoten. De rechtse partijen die mij nu verwijten maken, hebben defensie verwaarloosd in de vorige regering. Nochtans had Vladimir Poetin al in 2014 troepen naar de Krim en de Donbas-regio gestuurd. Datzelfde jaar besliste de NAVO dat elke lidstaat 2 procent van zijn bbp moet bijdragen. Voor België kwam dat neer op 12 miljard euro. De regering-Michel raakte niet ver dan 1 procent en bespaarde ook op de politie, justitie, civiele bescherming en asiel. Elk jaar gingen tweeduizend militairen met pensioen en werden er maar een paar honderd aangeworven. In dat ritme zouden we binnenkort nog maar twintigduizend militairen gehad hebben – zo kunnen we niet eens onze basisopdrachten vervullen. Ik heb mijn departement opnieuw moeten opbouwen: 90 procent van mijn plannen van 2020 is uitgevoerd.”

Wat waren die plannen?

“We hadden er drie opgesteld: één voor aanwervingen, één voor de kazernes, en het Star-plan voor investeringen. Mijn doel was om tegen 2030 29.000 militairen te hebben. Daarvoor moeten we elk jaar 2.500 mensen aanwerven, en dat lukt. We sluiten geen kazernes meer, maar renoveren ze. En door het Star-plan krijgen onze troepen nieuwe vliegtuigen, helikopters, schepen, pantserwagens en straks ook F-35-straaljagers.”

Drie dagen na de Russische invasie besliste Duitsland om zijn militaire uitgaven met 100 miljard euro te verhogen. Wij spendeerden vorig jaar maar 1,2 procent van ons bbp aan defensie. De liberalen en de N-VA vinden dat u in het ‘naïeve pacifisme van links’ blijft hangen.

(fel) “Ik heb 1 miljard euro extra vrijgemaakt om de munitiestocks aan te vullen. Dat is zeven keer meer dan de vorige regering. Maar ik heb geen toverdoos waarmee ik die norm van 2 procent kan bereiken. Toen ik begon, spendeerden we 3,2 miljard euro per jaar aan defensie, nu is dat 5,8 miljard. Volgens het Star-plan zal dat in 2030 11 miljard euro zijn.”

Dus de bewering van oud-generaal Marc Thys dat ons leger in een oorlog al na een paar uur met stenen moet gooien, is achterhaald?

“Het is nog niet genoeg. We moeten de stocks verder aanvullen, maar tegelijk ook Oekraïne bevoorraden.”

Premier Alexander De Croo vindt dat België tegen 2029 al naar 2 procent moet.

“Ik hou me aan wat de regering na een lange discussie heeft afgesproken: 1,54 procent in 2030 en 2 procent in 2035.”

Volgens uw Duitse collega Boris Pistorius kan Poetin binnen vijf tot acht jaar de NAVO aanvallen. De PS vindt niet dat we sneller moeten schakelen?

“Wij staan voor veiligheid in de brede zin, dus ook economische en sociale veiligheid. Wat willen de mensen? Een veilig land, een goede gezondheid en een mooie job. Daarin moeten we een evenwicht vinden. Als de rechtse partijen sneller naar 2 procent willen, kan dat voor ons, maar dan moeten we 6 miljard euro extra vinden: dat is een vierde van het begrotingstekort! En dat mag niet op de kap van de sociale zekerheid gebeuren. Dat is onze rode lijn. Wij vechten tegen autocratische regimes die onze democratie willen verzwakken: als je dan in sociale uitgaven snijdt, verlies je de steun van de bevolking en speel je de vijand in de kaart. We moeten ook meer investeren in politie, justitie, civiele bescherming en klimaat. Ook dát is veiligheid.”

Vorig jaar gaven alle NAVO-lidstaten samen 1.074 miljard dollar uit aan defensie, Rusland ‘maar’ 84 miljard. Columnist Paul Goossens schreef in De Standaard: ‘Niet het geldgebrek is het probleem van de NAVO, maar de versplintering van de middelen wegens een overdosis aan nationale veto’s.’

“Hij heeft gelijk. Binnen een Europese context moet ons leger niet alles doen, het kan zich ook specialiseren, bijvoorbeeld in ontmijning. Door de legers beter te laten samenwerken, kunnen we efficiënter worden. Onze marine is al samengesmolten met die van Nederland: we kopen dezelfde fregatten en mijnenvegers, en het personeel wordt samen opgeleid. Met Nederland hebben we ook een beurtrol voor de beveiliging van het luchtruim van de Benelux. En onze grondtroepen werken samen met de Fransen: in Roemenië vormen ze een Belgo-Franse eenheid, met dezelfde pantservoertuigen.

“Europa moet ook zijn defensie-industrie versterken, zodat we dezelfde wapensystemen kunnen aankopen. Door de jarenlange besparingen draaide die industrie op een laag pitje, maar nu proberen we ze weer aan te zwengelen. Voor onze lichte munitie hebben we met FN Herstal een contract voor twintig jaar afgesloten, en ook andere lidstaten willen met hen in zee te gaan. Het is cruciaal dat we zoveel mogelijk Europees materiaal kopen, zodat onze economie mee profiteert en we niet afhankelijk zijn van andere continenten.”

Van het NAVO-budget van 1.074 miljard dollar komt 704 miljard van de VS. Zij dragen dubbel zoveel bij als alle overige lidstaten samen. Daarom zei Donald Trump dat Poetin met Europa mag doen wat hij wil.

“Het is ongelofelijk dat hij de bondgenoten van de VS zo bedreigt.”

Vreest u dat hij de VS uit de NAVO zal terugtrekken als hij opnieuw president wordt?

“In een kiescampagne doen mensen wel vaker idiote uitspraken, maar als president zal hij toch rekening moeten houden met de realiteit. Ik denk dus niet dat het zover komt. Zijn dreigement lijkt me vooral bedoeld om ons aan te zetten meer te betalen, en dat zullen we ook doen. Maar ik hoop vurig dat Trump niet herverkozen raakt.”

Defensie-experts zeggen dat Europa een oorlog tegen Rusland niet kan winnen zonder de Amerikanen.

“Daarom is het cruciaal dat we de Europese legers en de defensie-industrie versterken. De lidstaten zijn heus wel wakker geschoten.”

Sinds Donald Trumps eerste termijn hanteren de Amerikanen een one-war strategy, die Joe Biden heeft behouden. Als China over een paar jaar Taiwan zou aanvallen, is de kans dus groot dat de Amerikanen ons zeggen: ‘Bekijk het maar’?

“Tot nu toe hebben ze Oekraïne toch fors gesteund. Er zijn ook geen aanwijzingen dat Poetin een NAVO-lidstaat wil aanvallen. Verschillende Europese generaals hebben gewaarschuwd dat hij is overgeschakeld op een oorlogseconomie, maar het front in Oekraïne blijft stabiel, ondanks enorme verliezen aan beide zijden. Voorlopig heeft Poetin zijn handen vol. We moeten Oekraïne blijven steunen, voor onze eigen veiligheid, en omdat het een democratisch land is. Als we Poetin zomaar Oekraïne laten pakken, komt hij misschien in de verleiding om verder te gaan.”

Maar doen we genoeg? De Deense premier Mette Frederiksen zei dat de Europese lidstaten ál hun artillerie en munitie naar Oekraïne moeten sturen.

“De voorbije twee jaar hebben we voor 880 miljoen euro hulp naar Oekraïne gestuurd. Op een defensiebudget van 5,8 miljard euro is dat veel. De Belgische industrie vervaardigt ook meer munitie, wapens, drones en uitrusting. Voor alle duidelijkheid: dat geld komt níét van de Belgische belastingbetaler. We betalen het met de belastingen op de intresten op de 190 miljard euro aan Russische tegoeden die hier op rekeningen geparkeerd staan.”

Vindt u, net als de Franse president Emmanuel Macron, ook dat Europa niet mag uitsluiten dat het grondtroepen zal sturen?

“Dat is nu geen prioriteit.”

Er zijn wel meer taboes gesneuveld.

“Juist. We zouden eerst ook geen tanks en F-16’s sturen. De voorbije twee jaar heeft ons leger 2.200 Oekraïense militairen opgeleid. Ik denk dat president Macron wilde zeggen dat we die militairen in Oekraïne kunnen opleiden. En ik interpreteer zijn uitspraak als een waarschuwing voor Poetin: we zullen tot het uiterste gaan.”

Radicale partijen als Vlaams Belang en de PVDA pleiten al maanden voor vredesonderhandelingen.

“Daarvoor moet je met twee zijn. Als Poetin morgen stopt met aanvallen, is de oorlog voorbij. Híj is de agressor, dat lijken die partijen te vergeten. Bovendien is hij onbetrouwbaar. In de maanden vóór de oorlog posteerde hij zijn troepen aan de Oekraïense grens en smeekten wereldleiders hem om te de-escaleren. Hij antwoordde dat die troepen daar alleen maar militaire oefeningen uitvoerden.

“Dit conflict moet ooit opgelost worden aan de onderhandelingstafel. In de tussentijd moeten we ervoor zorgen dat Oekraïne een sterke uitgangspositie heeft.”

Admiraal Rob Bauer, de voorzitter van het Militair Comité van de NAVO, zegt dat de Europeanen zich moeten voorbereiden op een oorlog: ‘Iedereen moet een noodradio op batterijen, een voorraad water en een zaklamp kopen.’ Is dat overdreven?

“Nogmaals, er zijn geen aanwijzingen dat er een oorlog tegen de NAVO op til is. Er zullen morgen of volgend jaar geen Russische tanks door onze straten rijden. Er is wel voor het eerst in 75 jaar een oorlog op Europees grondgebied, en de EU noch de NAVO is erin geslaagd om die te vermijden. De Russen voeren ook een hybride oorlog met cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en pogingen om onze verkiezingen te beïnvloeden. Daarvoor vinden ze partners bij extreemrechtse partijen als Vlaams Belang. De grootste bedreiging voor ons land situeert zich op cyberniveau. Ik wil niet dat autocratische regimes belangrijke netwerken, infrastructuur of bedrijven kunnen platleggen. Daarom wordt de cybereenheid vanaf volgend jaar een volwaardige vijfde component van ons leger. Na de overstromingen in Wallonië heb ik ook de afdeling Territoriale Bescherming opgericht, een groep van een honderdtal militairen die in enkele uren kan uitrukken bij binnenlandse crisissen.”

Klopt het dat u de chef Defensie, Michel Hofman, een bolwassing hebt gegeven, omdat hij eind vorig jaar ook waarschuwde voor een oorlog met Rusland?

“Het was geen reprimande, maar een discussie. Sinds de pandemie is de bevolking gespannen. We moeten de waarheid zeggen, maar we mogen geen onnodige stress of paniek veroorzaken.”

Defensie-experts wijzen erop dat België een doelwit kan zijn wegens de havens, de Europese instellingen en het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Toch hebben we geen luchtafweer. Is dat niet naïef?

“We willen die opbouwen.”

Volgens mijn informatie wilt u dat pas in 2030 budgetteren. Dan hebben we het materiaal ten vroegste over acht jaar. Is dat op tijd?

“Het is een technische kwestie, geen gebrek aan politieke wil. Samen met andere lidstaten werken we aan oplossingen vóór 2030, en bij voorkeur doen we dat samen met de Europese industrie.”

Bart De Wever wil Amerikaanse Patriot-raketten om de Antwerpse haven te beschermen. In Oekraïne zijn die erg effectief. Dat is geen optie?

“We vormen coalities met Frankrijk en Duitsland, en we moeten bekijken welke oplossingen zij verkiezen. Ik kan niet in detail treden over wat er op tafel ligt.”

De rechtse partijen begrijpen ook niet waarom u aarzelt om drones te bewapenen. Nederland en Duitsland doen dat wel. In Oekraïne worden die drones volop in de strijd gegooid.

“Als de MR en de N-VA dat zo belangrijk vinden, waarom hebben ze dat dan niet gedaan in de vorige regering? Ik ben niet tegen drones bewapenen. Het rapport dat ik daarover heb besteld, was positief: in conflictgebieden kunnen ze van pas komen. Maar binnen de regering was er weerstand, dus zal het voor de volgende legislatuur zijn.”

De groenen zijn ertegen, omdat ze zulke wapens moreel onverantwoord vinden. Denkt u dat dat argument veel indruk zal maken op Poetin?

“Dat is voor uw rekening. Ik respecteer de verhoudingen in de regering.”

Hebben we ook nood aan een sportievere, weerbaardere bevolking? Volgens ‘Kamp Waes’-instructeur Fly en professor Jonathan Holslag zijn we te vadsig geworden.

“Een fitte bevolking is altijd een pluspunt. Helaas heeft niet iedereen de kans om daaraan te werken. Ik heb in de media wel een oproep gedaan om zich aan te melden als reservist, met succes: er zijn meer dan duizend kandidaten, op een reservistenmacht van 3.300 man.

“Ik wil dat het leger dicht bij de samenleving staat. Onze cyberafdeling werkt bijvoorbeeld nauw samen met privébedrijven: als hun personeel een reservistenopleiding volgt, kunnen we ook hen snel inzetten bij een cyberaanval.”

Zou u zich ook opgeven als reservist of deelnemen aan een tv-programma als ‘Special Forces’, zoals Georges-Louis Bouchez?

“Nee, ik ken mijn beperkingen (lacht). Het is niet mijn rol om dat soort publiciteit op te zoeken.”

ROEPEN EN TIEREN

In uw eerste Humo-interview zei u dat u in tien maanden als minister tien jaar ouder was geworden. Hoeveel ouder bent u intussen?

“Olala! Dertig, misschien?”

U ziet er best goed uit voor een 70-jarige.

“Pas op, hè, meneer Humo! (lacht) Sinds ik op dit departement zit, is het nooit kalm geweest. Misschien dacht Paul Magnette bij mijn aantreden: ze is nieuw in de nationale politiek, ik geef haar een rustig departement, zodat ze in de schaduw kan groeien. Dat is anders uitgedraaid: de pandemie, de affaire-Jürgen Conings, de overstromingen, de evacuatie uit Afghanistan, de oorlog in Oekraïne, het afschuwelijke conflict in Gaza…”

Wat was uw moeilijkste moment?

“De affaire-Conings was erg slopend (Conings was een geradicaliseerde militair die in het voorjaar van 2021 met oorlogswapens onderdook, nadat hij bedreigingen had geuit tegen de overheid en Marc Van Ranst, red.). Vijf weken lang kreeg ik verhoogde bescherming: er werd rond mijn huis gepatrouilleerd en in de wagen lag een kogelvrij vest. Dat woog minstens 15 kilo, dus ik heb het niet vaak gedragen.”

Was u niet bang?

“Toch wel. Ook voor mijn gezin was het lastig. Mijn zoon was onder de indruk. Ik had hem niet verteld dat ik bescherming kreeg. Hij hoorde het in het tv-journaal, samen met mijn moeder, die ook niet op de hoogte was. U kunt zich inbeelden wat voor telefoontje ik kreeg (lacht). Gelukkig zijn er geen slachtoffers gevallen, behalve Jürgen Conings zelf, helaas. In die vijf weken zijn er wel smerige politieke spelletjes gespeeld. Ze deden alsof ik als minister verantwoordelijk was voor die situatie. Elke dag waren er tientallen camera’s op mij gericht en er ontstond een sfeertje van ‘Zie je wel dat een vrouw het niet kan op Defensie?’ Het positieve aan die crisissen is dat ik heb kunnen bewijzen dat ik me staande kan houden als minister. Paul Magnette zegt dat ik veel karakter heb.”

Welke trucs hebt u om overeind te blijven in die machowereld?

“Ik blijf altijd gefocust op mijn doel, ongeacht het geroep, het getier en de spelletjes. Laat ze maar doen. Alles wat ik heb gezegd, heb ik ook gedaan. Dat enerveert de macho’s in het parlement. Ze noemen mij een ijzeren dame, maar ik kan ook heel gevoelig zijn.”

En u kunt flink boos worden. Vorige maand schold u MR-parlementslid Denis Ducarme uit voor bullebak en tiran.

“Die man werkt al drie jaar op mijn zenuwen.”

Is het toeval dat hij uit dezelfde kieskring komt?

“Het is toch vooral zijn karakter. Debatten zijn belangrijk in een democratie, maar hij behandelt me vaak respectloos en denigrerend. Die dag had ik er genoeg van en ik ben uitgevaren. Zelfs Theo Francken toont meer respect.”

Kent u uw bijnaam onder de Vlaamse militairen?

“Oei, nee. Ik word al bang.”

De MILF.

“Hm, die uitdrukking kennen we niet in het Frans.”

WOORDVOERDER «Ja, leg het nu maar uit.»

(blozend) MILF staat voor Mother I Like to Fuck.

“Die militairen hadden vast veel zin, toen ze u dat vertelden! (lacht) Ik zal het maar als een compliment beschouwen, al is het eigenlijk seksistisch. Ik krijg best veel steun op sociale media. Zelfs na het schandaal in Amay heb ik veel dankberichten gekregen van militairen.”

Bij het 4de Bataljon Genie in Amay heerste al jaren een cultuur van ruwe ontgroeningsrituelen, vernederingen, mishandelingen, slagen en bedreigingen, mét medeweten van de officieren. De eerste geruchten circuleerden al in 2021. Waarom duurde het zo lang voor er werd opgetreden?

“Blijkbaar wisten veel militairen wat daar aan de hand was, maar niemand meldde het. Ik werd eind vorig jaar voor het eerst op de hoogte gebracht en heb onmiddellijk een onderzoek geëist. Zo’n gedrag is totaal onaanvaardbaar. Vanaf dag één heb ik het personeel op de eerste plaats gezet. Ze kregen maaltijdcheques, loonsverhogingen, nieuwe uitrustingen, gerenoveerde kazernes en een perspectief op een moderne krijgsmacht. Maar ze moeten zich ook veilig en gerespecteerd voelen. Mijn lijn is zeer duidelijk: zerotolerantie voor racisme, seksisme, extremisme en buitensporig gedrag. Telkens als zulke praktijken zich voordoen, treed ik keihard op. Deze keer heb ik het hele peloton opgedoekt. Veel militairen appreciëren dat: ‘Vroeger was dat de normale gang van zaken, u maakt er komaf mee.’”

Een andere vaak gehoorde reactie was: ‘Met softies kun je niet naar de oorlog.’

“Nee, maar ze moeten zich gedragen. En onze rekruten moeten ook niet allemaal naar de special forces. Er zijn meer dan duizend verschillende jobs bij het leger, van technicus tot verpleger, IT’er of kok. Gelukkig lijkt die affaire in Amay de nieuwe rekruten niet af te schrikken. De aanwervingen lopen als een tierelier, niet alleen door Kamp Waes, maar ook door onze goede communicatie. We proberen mensen duidelijk te maken dat er veel mogelijkheden zijn, met jobzekerheid, een waaier van opleidingen en een correct loon.”

Klopt het dat uw moeder u vroeger al ‘generaal’ noemde?

“Ja, ik wist als adolescente al goed wat ik wilde. Maar zij kon er ook wat van, hoor! (lacht) Ik heb een atypische jeugd gehad. Mijn ouders werkten zeven dagen per week. Mijn vader was kok in een rusthuis en mijn moeder baatte een kledingwinkel uit. In het weekend hielden ze samen een restaurant open, en dan verbleef ik bij mijn grootouders. Als tiener hielp ik mee in het restaurant, tot mijn ouders uit elkaar gingen. Het was niet altijd makkelijk. Mijn moeder zei vaak: ‘Jij moet keihard studeren, zodat je niet zo afhankelijk wordt als ik.’ Als ik in de basisschool 95 procent haalde op een toets en de volgende keer was het maar 90, kreeg ik daar een opmerking over – ik probeer niet hetzelfde te doen bij mijn 14-jarige zoon. Mijn moeder is nog altijd zo, zelfs nu ik minister ben. Ze is strenger dan Paul Magnette! Door haar ben ik een perfectioniste geworden en was ik als tiener snel matuur. Mijn grootmoeder zei: ‘Jij staat zó stevig in je schoenen, jij wordt ooit nog minister.’ Helaas heeft ze dat niet meer mogen meemaken.»

U hebt voor handelsingenieur gestudeerd, maar daarna werd u sportjournaliste. Hoe kwam u daarbij?

“Tijdens mijn laatste jaren als student mocht ik bij de RTBF beginnen als radiopresentatrice, voor een economische rubriek. Dankzij die job kon ik mijn studie betalen en mijn kot inruilen voor een flat. Daarna kreeg ik de kans om stage te lopen bij de sportdienst. Ik volgde een aantal journalisten, en tijdens het WK voetbal mocht ik randreportages maken. Dat was een kinderdroom: als klein meisje supporterde ik al voor de Rode Duivels. Na mijn studie keerde ik terug naar Doornik, om dichter bij mijn ouder wordende grootouders te wonen. Ik ging aan de slag op het kabinet van Michel Daerden, maar in het weekend presenteerde ik het sportnieuws op een regionale zender. Puur voor de fun. Zo werkte ik ook zeven dagen per week, zoals mijn ouders.”

Volgt u de Rode Duivels nog altijd?

“Uiteraard! Mijn zoon houdt ook van voetbal. Elke zondag probeer ik naar zijn wedstrijd te gaan kijken. (Trots) Hij heeft pas nog een toernooi gewonnen. Ik ben nogal fanatiek: ik supporter en roep de hele tijd, maar niet tegen de scheidsrechter.”

Uw man, Paul-Olivier Delannois, is burgemeester van Doornik. Is uw zoon ook geïnteresseerd in politiek?

“Nee, hij wil profvoetballer worden. Maar hij is nog maar 14, hè.”

Is het lastig om het moederschap te combineren met een ministerspost?

(zucht) “Dat is een uitdaging. Me-time is er niet, ik spendeer mijn schaarse vrijetijd zoveel mogelijk met mijn zoon. Bij films val ik in slaap en boeken lees ik niet meer, alleen nog dossiers. De week vóór het paasweekend ben ik elke dag om vier uur opgestaan en was ik pas om tien uur ’s avonds thuis. Maar met twee mannen in huis moet je dan nog beginnen op te ruimen.”

Dat is een hels ritme.

“Nu begrijpt u waarom ik in drie jaar tijd dertig jaar ouder ben geworden (lacht).”

VIER DAGEN WERKEN

Dat zal in de volgende regering niet verbeteren, want het geld is op. Vivaldi laat een begrotingstekort van 27 miljard euro achter, dat bij een ongewijzigd beleid zal oplopen tot 45 miljard in 2029. De meeste Vlaamse partijen vinden het hoog tijd voor hervormingen en besparingen, ‘maar de PS wil niet mee’.

“Wij zijn een redelijke partij die altijd haar verantwoordelijkheid neemt. Ik heb u verteld over de hervormingen die ik heb doorgevoerd. Voor de volgende regering zie ik drie prioriteiten: veiligheid, meer nettoloon voor werknemers, en een betere toegang tot de gezondheidszorg. Het wordt almaar moeilijker om een afspraak te krijgen bij een specialist, er zijn te veel wachtlijsten. Niet iedereen heeft de middelen om naar een privékliniek te stappen. Het is onaanvaardbaar dat je gezondheid afhangt van je inkomen.”

Bart De Wever wees er vorige week nog op dat Wallonië het laagste aantal werkenden van heel Europa heeft, en ook het hoogste aantal langdurig zieken. ‘Dat heeft te maken met een culture de congé,’ zei hij.

“Hij blijft ons maar beledigen. Er zijn veel vooroordelen over de PS, maar wij zijn nog altijd de partij van de werkenden (uit onderzoek van de ULB bleek dat de PS het grootste aandeel inactieve kiezers aantrekt, red.). Bij defensie heb ik meer jobs gecreëerd en voor het eerst in twintig jaar de lonen verhoogd. Als je mensen correct betaalt, nemen ze de jobs wél aan. Het hoge aantal langdurig zieken is niet typisch voor één regio, Vlaanderen heeft die ook.”

In combinatie met een hoog aantal werklozen is het wel opmerkelijk.

“Het aantal werklozen is ook gedaald in Wallonië, maar sommigen zijn gevlucht naar het ziektestelsel. De oorzaak is het hoge werkritme in veel sectoren. Je kunt langdurig zieken wel activeren, maar als je de oorzaken niet aanpakt, zullen ze opnieuw uitvallen. Daarom leggen wij de arbeidsduurvermindering op tafel. We weten dat een vierdaagse werkweek niet mogelijk is voor iedereen of in elke sector, maar het kan een manier zijn om de burn-outs aan te pakken.”

Hogere lonen, vier dagen werken voor hetzelfde loon én 14 miljard euro nieuwe belastingen: in Vlaanderen werd het PS-programma voorgesteld als economische waanzin. Vreest u niet dat veel bedrijven failliet zullen gaan?

“Het probleem is dat de media en politieke tegenstanders altijd maar één zin uit een programma plukken en die dan opblazen. Die vierdaagse werkweek is niet mijn grootste prioriteit. We moeten meer mensen aan de slag krijgen en hen beter betalen. Bij defensie heb ik voor werkloze jongeren tussen 18 en 25 jaar een stage van zes maanden in een legerkazerne gelanceerd, waarin we hun normen en waarden bijbrengen en een opleiding naar keuze geven, in een historisch partnerschap met privébedrijven. Voor wie die stage succesvol afwerkt, ligt er een job klaar – ofwel bij het leger, ofwel in de privé. Dat is óók de PS. Die jongeren hebben er niet voor gekozen om werkloos te zijn, hè. Wie wil op z’n 24ste thuiszitten?”

Misschien hebben ze nooit iets anders gezien, of kunnen ze op andere manieren meer geld verdienen.

“Die zijn er ook, ja, maar niet iedereen heeft een zorgeloze jeugd of groeit op met een generaal als moeder. Zulke jongeren moet je bij de hand nemen. Wat voor zin heeft het om ze na twee jaar geen uitkering meer te geven, zoals de rechtse partijen willen? Dan stuur je hen naar het OCMW, wat neerkomt op een transfer van de federale naar de gemeentekas. Dáárdoor tekenen veel gemeenten nu rode cijfers op, want er zijn de laatste jaren veel werklozen geschorst.”

Bart De Wever gaf toe dat we er budgettair zo slecht voor staan dat ‘het niet meer zal lukken om de rijken te ontzien’. Misschien moet de PS dan ook bekennen dat het onmogelijk is de begroting onder controle te krijgen zonder te snijden in de pensioen- en gezondheidskosten, die elk jaar met 4 miljard euro stijgen?

“Ik ga volledig akkoord met Bart De Wever: we gáán de rijken belasten. In de VS smeken miljonairs daar zelf om, omdat het nodig is om de democratie te redden. In België worden financiële meerwaarden niet belast, terwijl werknemers een flink deel van hun loon moeten afstaan. Dat is niet normaal. Zo’n meerwaardebelasting kan 4 miljard euro per jaar opleveren. Wij willen ook een taks van 1 procent heffen op vermogens van meer dan 1 miljoen euro. Wie naast zijn eerste woning en een eigen zaak nog 1 miljoen euro heeft, kan wel een procentje missen. Die opbrengst kunnen we gebruiken voor een netto lastenverlaging van 500 euro voor de werkenden.”

Met rijkentaksen alleen rijd je toch geen gat van 27 miljard euro dicht?

“Wij zullen ons becijferde plan indienen bij het Planbureau. Maar hakken om te hakken in de sociale uitgaven? Non.”

Wallonië, Brussel en de federale overheid zijn virtueel failliet. Belfius wilde de Waalse staatsschuld maar tot eind dit jaar financieren. Moeten we echt wachten tot Europa ons dwingt om drastisch te besparen, zoals Griekenland?

“We kunnen inderdaad niet voortdoen zoals we bezig zijn, maar ik geloof dat we oplossingen kunnen vinden die de bevolking niet verarmen. Laten we stoppen met te focussen op symboolmaatregelen die alleen publiciteit opleveren. Laten we stoppen met onze buurman de schuld te geven. Dat is het discours van extreemrechts. We raken hier alleen uit met een evenwichtig langetermijnplan dat we lang genoeg volhouden, en waarin iedereen bijdraagt.”

U bent de leading lady van de PS in de peilingen. We zien u dus terug in de volgende regering?

“Eerst moet de kiezer spreken. Maar als ik een goed rapport krijg en de energie heb om alles te geven, ga ik graag door.”

In dat geval wens ik u over drie jaar proficiat met uw 100ste verjaardag.

“Eruit! (schatert)”

© Humo